– ಡಾ. ಅರುಣ್ ಜೋಳದಕೂಡ್ಲಿಗಿ

ಬಾಲ್ಯದ ನೆನಪುಗಳಲ್ಲಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ದಿಟ್ಟ ಮಹಿಳೆಯರ ಚಿತ್ರಗಳು ಗಾಢವಾಗಿವೆ. ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಕೂಡ್ಲಿಗಿ ತಾಲೂಕಿನ ಹಾರಕನಾಳು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಮನೆ ಊರ ಹೊರಗಿನ ಅಂಗನವಾಡಿಯ ಸರಕಾರಿ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾರಣ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಡೇರಿ ಹಾಕಿ ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಹೀಗೆ ವಾಸ ಮಾಡುವ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಮ್ಮ ಮನೆ ಜತೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಪರಿಚಯ ಕೂಡ ಆಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಹಗಲು ವೇಷಗಾರರು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದರು. ಹಗಲು ವೇಷಗಾರ ಅಂಜಿನಪ್ಪ ತಾನು ವೇಷ ಹಾಕುವಾಗ ಆ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಆತನ ಮಗಳು ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿ ಡಾನ್ಸ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಅಂತೆಯೇ ಅಂಜಿನಪ್ಪನ ಹೆಂಡತಿ ಗಂಗೆ ಗೌರಿ ಮೂರ್ತಿ ಹಿಡಿದು, ಮಗು ಚಿಕ್ಕದಿರುವ ಕಾರಣ ಒಂದು ಜೋಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಗುವನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ವೇಷದ ಗುಂಪಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ‘ಗಂಗೆ ಗೌರಿ ಜೂಜನಾಡ್ಯಾರೆ ಎಂಬ ಪದ ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಊರಾಡಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದಳು. ಮದ್ಹಾನ ಹನ್ನೆರಡಕ್ಕೆ ವೇಷ ಮುಗಿದು ಊಟಮಾಡಿ ಗಂಡಸರು ಬೇಟೆಗೆ ಹೋದರೆ, ಹೆಂಗಸರು ಬಟ್ಟೆ ತೊಳೆಯುವುದು, ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೆ ಅಡುಗೆ ಮಾಡಲು ಕಟ್ಟಿಗೆ ಜೋಡಿಸುವುದು, ಗುಡಾರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಣ ಸ್ವಚ್ಚಗೊಳಿಸುವುದು, ಬೇಟೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಮಸಾಲೆ ತಯಾರಿಸುವುದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಂತೆಯೇ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಕೌದಿ ಎಣೆಯುವುದು, ಊರಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೂ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಚೀಲಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೆ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಪಾಟನ್ನು ಹೆಣೆದುಕೊಡುವುದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾನು ಹಗಲುವೇಷದ ಮಕ್ಕಳ ಜತೆ ಆಟವಾಡುತ್ತಿದ್ದೆನು.

ಮತ್ತೊಂದು ಸಮುದಾಯ ಅಲೆಮಾರಿ ಕುರುಬರದು. ಬೆಳಗಾಂ ಕುರೇರು ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಈ ಸಮುದಾಯ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿತನ ಕೈಗೊಂಡು ಕುರಿಗಳ ಜತೆ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಇವರುಗಳು ಊರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಕಟ್ಟುಮಸ್ತಾದ ಎತ್ತರದ ಈ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಚ್ಚೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಗಂಡುಗಿತ್ತಿಯರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮಹಿಳೆಯರು ಮಗುವನ್ನು ಜೋಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡೆ ಕುರಿ ಕಾಯುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಮಹಿಳೆಯರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು, ಕುರಿಮರಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು ಗುಡಾರಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದು ಊಟೋಪಚಾರ ನೋಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಬೈಲು ಪತ್ತಾರ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯವು ಊರ ಮುಂದೆ ಗುಡಾರ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಪತ್ತಾರರ ಗಂಡಸರು ಗುದ್ದಲಿ, ಕೊಡಲಿ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಕುಲುಮೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಕಾದ ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಬೈಲುಕಮ್ಮಾರರ ಮಹಿಳೆ ಕಚ್ಚೆಕಟ್ಟಿ ಸುತ್ತಿಗೆ ಹಿಡಿದು ಎತ್ತಿ ಎತ್ತಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಊರ ಗಂಡಸರು ಅಚ್ಚರಿಯಿಂದ ಈ ಹೆಣ್ಣುಮಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಇದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಲೆಮಾರಿತನದ ಚಾಲಕ ಶಕ್ತಿಯೇ ಮಹಿಳೆಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಚಾಲಕ ಶಕ್ತಿ ಮಹಿಳೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಗಿದ್ದಾಳೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಅವಳ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳೇನು? ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಮಹಿಳೆಯರ ಬದುಕು ಹೇಗಿದೆ? ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಹೇಗೆ ಗ್ರಹಿಸಬೇಕು ಮುಂತಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನದ ಭಾಗವೆ ಈ ಲೇಖನ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 10 ಕೋಟಿಯಷ್ಟಿರುವ ಅಂದಾಜಿದೆ. ಅಂದರೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ 10 ರಷ್ಟು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಮುದಾಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೂ ಇವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೂ ತುಂಬಾ ಅಂತರವಿದೆ. ಅಷ್ಟಕ್ಕೂ ಈ ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಹಣ ಕೂಡ ಸಮರ್ಪಕ ಬಳಕೆಯಾದಂತಿಲ್ಲ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 56 ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ 24 ವಿಮುಕ್ತ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿದ್ದರೆ, 32 ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿವೆ. ಈ 32 ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅರೆ ಅಲೆಮಾರಿತನವೂ ಇದೆ. ಒಂದೆ ಸಮುದಾಯದ ಕೆಲವರು ನೆಲೆನಿಂತರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಅಲೆಮಾರಿತನವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅವಲಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಚರಿತ್ರೆಯೆ ಇದೆ. ಎಡ್ಗರ್ ಥರಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಕೆ.ರಂಗಾಚಾರಿ ಅವರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ‘ಕಾಸ್ಟ್ ಅಂಡ್ ಟ್ರೈಬ್ಸ್ ಇನ್ ಸದರ್ನ ಇಂಡಿಯಾ ದ ಏಳು ಸಂಪುಟಗಳು, ಅನಂತ ಕೃಷ್ಣ ಅಯ್ಯರ್ ಅವರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ‘ ದಿ ಮೈಸೂರು ಟ್ರೈಬ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಕಾಸ್ಟ್ ನ (1930)ನಾಲ್ಕು ಸಂಪುಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಈ ತನಕವೂ ವಿಭಿನ್ನ ನೆಲೆಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ. 1993 ರಲ್ಲಿ ಬರಗೂರು ರಾಮಚಂದ್ರ ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾಗ ಪ್ರಕಟವಾದ ಉಪಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮಾಲೆಯು ಈ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಮಹತ್ವದ ಕೆಲಸ. ನಂತರ ಹೀಗೆ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ 2007-08 ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧೀಕಾರದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಪ್ರೊ.ಎಸ್.ಜಿ.ಸಿದ್ಧರಾಮಯ್ಯ ಅವರ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪಾದಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಕೆ.ಎಂ.ಮೇತ್ರಿ ಅವರ ಸಂಪಾದಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ 22 ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ಇದು ಕೂಡ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೆಲಸ. ಈ ಮಾಲೆಯ ಕೆಲವು ಆಯ್ದ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಅಧ್ಯಯನದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅಂಕಿಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

ಸೃಷ್ಟಿಕಥನಗಳಲ್ಲಿ ‘ಮಹಿಳೆ

ಯಾವುದೇ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ಹುಟ್ಟಿನ ಮೂಲಕವೆ ಈ ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು, ನಾವು ಆದಿ ಮನುಜರು ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಎಲ್ಲಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಲೋಕದ ಹುಟ್ಟಿನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ಕಥೆಗಳು ಜಗತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಡಾರ್ವಿನ್ ವಿಕಾಸವಾದಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆಯ ತೆರನಾದವು. ಅಥವಾ ಈ ಸಮುದಾಯಗಳು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಲೋಕದ ಕಲ್ಪನೆ ಡಾರ್ವಿನ್ ವಿಕಾಸವಾದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆಯೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟವುಗಳು. ಇಂತಹ ಸೃಷ್ಟಿ ಕಥೆಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೌಖಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಆಶಯಗಳು ಅವರ ಆಚರಣೆ, ಹಬ್ಬ ಮುಂತಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತವೆ.

ದೊಂಬಿ ದಾಸರ ಕಥನವೊಂದು ಹೀಗಿದೆ: ಭೂಮಿ, ಆಕಾಶ, ಗಾಳಿ, ಬೆಳಕುಗಳಿಲ್ಲದ ಓಂಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಶಂಖ ಹುಟ್ಟಿತು. ಈ ಶಂಖುವಿನಿಂದ ತಾತ ಆದಿ ಜಾಂಬು ಲಿಂಗಯ್ಯ ಹುಟ್ಟಿದನು. ಇವರು ತಾವರೆ ಎಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೂತು ತಪಸ್ಸನ್ನು ಆಚರಿಸಿದ ಆರು ಗಳಿಗೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಅದೇ ಶಂಕದಿಂದ ಆದಿಶಕ್ತಿ ಹುಟ್ಟಿದಳು. ಆಕೆ ತಾತನ ಬಳಿ ಬಂದು ತನ್ನ ಕಾಮವನ್ನು ತೀರಿಸೆಂದು ಕೇಳಿದಳು. ಆಗ ತಾತ ಈ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ನವಿಲುಗಳಾಗಿ ರೂಪಾಂತರ ಹೊಂದಿ ಕೂಡಿದರು.

ಆಗ ಹೆಣ್ಣು ನವಿಲು ನಾಲ್ಕು ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿತು. ಎಷ್ಟು ಕಾವು ಕೊಟ್ಟರೂ ಮೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮರಿಯೊಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ತಾತ ಒಂದು ಮೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊಡೆದು ಅದರ ಮೇಲಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಕಾಶ ಮಾಡಿದ, ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಭೂಮಿ ಮಾಡಿದ. ಇನ್ನೊಂದು ಮೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊಡೆದು ಒಂದು ಭಾಗ ಸೂರ್ಯ, ಮತ್ತೊಂದನ್ನು ಚಂದ್ರನನ್ನಾಗಿಯೂ, ಮೂರನೆ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಂದ ನಕ್ಷತ್ರ ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಾಲ್ಕನೆ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು, ಈಶ್ವರರನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇವರು ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡವರಾದ ಮೇಲೆ ಆದಿಶಕ್ತಿಗೆ ಇವರ ಮೇಲೆ ಕಾಮಾಸಕ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮದುವೆಯಾಗಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಬ್ರಹ್ಮ,ವಿಷ್ಣು, ಈಶ್ವರರು ಮದುವೆ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಿವ ಉಪಾಯದಿಂದ ಆದಿಶಕ್ತಿಯ ಹಣೆಯ ಉರಿಗಣ್ಣು, ಕೈಯಲ್ಲಿನ ಉರಿ ಅಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದು ಅವಳನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡಿ ಬೂದಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಈ ಬೂದಿಯಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಸರಸ್ವತಿ, ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯರನ್ನು ಮಾಡಿ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು, ಈಶ್ವರರು ಮದುವೆಯಾಗಿ ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗುತ್ತಾರೆ.

ಇಂತಹ ಭಿನ್ನ ಪಾಠಾಂತರದ ಕಥನಗಳು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಸಮುದಾಯವು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಜಲಾವೃತವಾದ ಭೂಮಿಯ ಕಲ್ಪನೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಟ್ಟುವ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡು ಅಣ್ಣ ತಂಗಿಯಾಗಿರುವುದು, ತಾತ ಮೊಮ್ಮಗಳಾಗಿರುವುದು, ತಾಯಿ ಮಗ ಆಗಿರುವುದು ಮತ್ತವರು ಕೂಡುವ ಸೃಷ್ಟಿ ಕಥೆಗಳಿವೆ. ನಾವು ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಸಂಬಂಧಗಳ ಕಣ್ಣಿಂದ ಈ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಇವು ಅಶ್ಲೀಲವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇಂತಹ ಸಂಬಂಧಗಳ ಗೋಜಿಲ್ಲದ ಕೇವಲ ಗಂಡು ಹೆಣ್ಣು ಎನ್ನುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಈ ಕಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿದಂತಿದೆ. ಇದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಸಿಗ್ಮಂಡ್ ಪ್ರಾಯ್ಡ್‌ನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಆಚೆಯೂ ವಿರುದ್ಧ ಲಿಂಗಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇರುವ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಥಿಯರಿಯನ್ನು ಈ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ತುಂಬಾ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಕಥೆ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಇಂತಹ ಕಥನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಫಲವಂತಿಕೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಬರುತ್ತಾಳೆ. ಅಥವಾ ಈ ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಹೆಣ್ಣೆ ಕಾರಣ ಎನ್ನುವ ನಿರೂಪಣೆಗಳೂ ಇವೆ. ವರ್ತಮಾನದ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಶಾಕ್ತಪಂಥದ ಆರಾಧನೆಗೂ, ಮಾತೃಪ್ರಧಾನತೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೂ ಇಂತಹ ಕಥನಗಳಿಗೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಸಂಬಂಧವಿದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇದರ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮಹಿಳೆಯ ವರ್ತಮಾನದ ಕಥನವೂ ತಳಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಶಾಕ್ತಪಂಥ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆ

ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ದೇವರ ಆರಾಧನೆ ದೊಡ್ಡಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಕ್ತಪಂಥದ ಲಕ್ಷಣಗಳಿರುವುದೂ ಇದೆ. ಬೈಲು ಪತ್ತಾರರು ಅಂಬಾಭವಾನಿ, ಕಾಳಮ್ಮ, ಎಲ್ಲಮ್ಮ, ದುರ್‍ಗಮ್ಮ, ಕರಿಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಮಸೆಮ್ಮನನ್ನೂ, ಬುಡಗ ಜಂಗಮರಲ್ಲಿ ಸುಂಕಲಮ್ಮ, ಜಂಬಲಮ್ಮ, ಜಮ್ಮಕ್ಕ, ಗಾಳೆಮ್ಮ, ಉಲಗಮ್ಮನನ್ನೂ, ದೊಂಬಿದಾಸರು ಭದ್ರಕಾಳಮ್ಮ, ಉಲ್ಲೂರಮ್ಮ, ಗದ್ದೆ ಕೆಂಪಮ್ಮ,ಮಳೆಯಮ್ಮ, ಕಬ್ಬಾಳಮ್ಮನನ್ನೂ, ಸಿಂಧೊಳ್ಳು ಸಮುದಾಯ ಈರನಾಗಮ್ಮ, ದುರುಗಮ್ಮ, ಮರಗಮ್ಮ, ಸವಾರಮ್ಮ, ಅಂಕ್ಲಮ್ಮನನ್ನೂ, ಗೊಂಧಳಿ ಸಮುದಾಯ ಸವದತ್ತಿ ಯಲ್ಲಮ್ಮ, ಅಂಬಾಭವಾನಿ, ತುಳುಜಾ ಭವಾನಿ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ. ಗುಗ್ಗುಳ ಮಾರಮ್ಮ, ಕಕ್ಕೇರಿ ಭಿಷ್ಟಮ್ಮನನ್ನೂ ಹೀಗೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ದೈವಗಳನ್ನು ಆರಾಧನೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ.

ಹೀಗೆ ಹೆಣ್ಣು ದೈವಗಳ ಆರಾಧನೆಗೂ ಆಯಾ ಸಮುದಾಯದ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನಾಗರಿಕ ಜಗತ್ತಿಗಿಂತ ಒಂದಷ್ಟು ಮುಕ್ತವಾದ ವಾತಾವರಣ ಇರುವುದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿದೆ. ಈ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಆರಾಧನಾ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಅಥವಾ ಈ ಆರಾಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೂಲ ದೈವೀ ಪಂಥವಾದ ಶಾಕ್ತ ಪಂಥದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಹೊಸ ನೆಲೆಯೊಂದನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದಾಗಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಹಿಳೆಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚರಿತ್ರೆ ಕಟ್ಟುವ ಭಿನ್ನ ನೆಲೆಯೊಂದು ಒದಗಬಹುದು.

ಮಹಿಳೆಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಲಿಂಗಾನುಪಾತ

ನಾಗರಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತದಲ್ಲೂ ಮಹಿಳೆಯರ ಪ್ರಮಾಣ ಇಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲವೂ ಕೂಡ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧ ಆಯಾಮವಿದೆ. ಅಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ತೀರಾ ಕಡಿಮೆಯೇನಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಗಂಡಿಗೆ ಸಮನಾಗಿಯೋ, ಅಥವಾ ಗಂಡಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹತ್ತಿರವೋ ಇದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೆಲವು ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.

ಬೈಲು ಪತ್ತಾರ ಸಮುದಾಯ 18 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದೆ. 4609 ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 2216 ರಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 926 ರಷ್ಟಿದೆ. ಬುಡಗ ಜಂಗಮ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 24132 ರಷ್ಟಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಂಗಸರ ಸಂಖ್ಯೆ 11925 ರಷ್ಟಿದೆ. ದೊಂಬಿದಾಸರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 7923 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆ 3780 ರಷ್ಟಿದೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 912. ಸಿಂದೊಳ್ಳು ಸಮುದಾಯದ ಒಟ್ಟು 1424 ಕುಟುಂಬಗಳ 5726 ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಂಗಸರು 2587 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಗೋಂಧಳಿ ಸಮುದಾಯ 15 ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 5407 ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಯರು 2620 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 940 ರಷ್ಟಿದೆ. ಗೋಸಂಗಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ 1770 ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಹೆಂಗಸರು 879 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 986 ರಷ್ಟಿದೆ. ಹಕ್ಕಿಪಿಕ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2074 ರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಪ್ರಮಾಣ 49.51 ರಷ್ಟಿದೆ. ಕಂಜರ ಭಾಟ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ 2001 ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇದೆ. ಹೆಂಗಸರು 1000 ದಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 999 ರಷ್ಟಿದೆ. ಅಲೆಮಾರಿ ಕುರುಬರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2310 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಹೆಂಗಸರು 1098 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಂಗಾನುಪಾತ 905 ರಷ್ಟಿದೆ.

ಈ ಅಂಕೆಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಲಿಂಗಾನುಪಾತ ಭಯ ಹುಟ್ಟಿಸುವಂತಿದ್ದರೆ, ಬಹುಪಾಲು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಂತರವಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೇಡೆಂದು ಬಯಸುವುದು, ಅಥವಾ ಗಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠವೆಂದು ಭಾವಿಸುವ ಸನಾತನ ನಂಬಿಕೆ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಕಾಡಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಅಂತೆಯೇ ಅಲೆಮಾರಿತನಕ್ಕೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ ಹೀಗೆ ಹೆಣ್ಣು ಅಲೆಮಾರಿತನದ ಬದುಕಿನ ಅನಿವಾರ್ಯ ಸಂಗಾತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾಳೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ಒಂದು ಚೈತನ್ಯದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿಯೂ ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ.

ನಗರದಂಚಿನ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆ

ಇಂದು ಬಹುಪಾಲು ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ವಾಸದ ನೆಲೆ ನಗರದ ಅಂಚಿಗೆ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ಅಥವಾ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ವಲಸೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಒಂದಷ್ಟು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ. ಗೋಸಂಗಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಶೇ 70 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಶೇ 30 ರಷ್ಟಿದೆ. ಘಿಸಾಡಿ ಸಮುದಾಯದ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶೇ 22 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಶೇ78 ರಷ್ಟಿದೆ. ಗೋಂಧಳಿ ಸಮುದಾಯದ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶೇ 19.47 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಶೇ.80.53 ರಷ್ಟಿದೆ. ಬೈಲ ಪತ್ತಾರ ಸಮುದಾಯ ನಗರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶೇ 51.36 ಇದ್ದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 49.31 ರಷ್ಟಿದೆ. ದೊಂಬಿದಾಸ ಸಮುದಾಯ ನಗರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶೇ 51.36 ಇದ್ದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 49.31 ರಷ್ಟಿದೆ. ಕಂಜರ ಭಾಟ ಸಮುದಾಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 163 ಜನರು ನೆಲೆಸಿದ್ದರೆ, ನಗರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 1834 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಅಂಕೆಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಗರ ಕೇಂದ್ರಿತ ವಲಸೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ವಲಸೆಯನ್ನು ಯಾಕೆ ಕೈಬಿಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ನಗರಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಂತೆ ಯಾಕೆ ಬದುಕುತ್ತಾರೆ ಮುಂತಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗ್ರಾಮಗಳು ಕೃಷಿಯಾಧಾರಿತ ಬದುಕನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಸ್ವತಃ ಹಳ್ಳಿಗಳೆ ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿವೆ. ಇಂತಹ ಸಂಕಷ್ಟದ ಬಹುಪಾಲು ಹಳ್ಳಿಗಳು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಅನ್ನ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಬದುಕನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಸೋಲುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿವೆ. ಮೊದಲು ಕೃಷಿಯೇತರ ಭೂಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕೃಷಿಯೇತರ ಭೂಮಿಯ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಪಶು ಕುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಕುತ್ತಿದ್ದ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೂ ಅನುಕೂಲಕರ ವಾತಾವರಣವಿತ್ತು. ಈ ಚಿತ್ರ ಈಚಿನ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಗರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ ನೆಲೆಸುತ್ತಿವೆ. ಹೀಗೆ ನಗರದಂಚಿನ ವಲಸೆಯಿಂದಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಗರ ಕೇಂದ್ರಿತ ಹೊಸ ಕಸುಬುಗಳಿಗೆ ಒಗ್ಗಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಕಸುಬುಗಳೂ ಬದಲಾಗುತ್ತಿವೆ. ಅಂತೆಯೇ ನಗರ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಘಟಿಸಿವೆ.

ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯ ಶಿಕ್ಷಣ

ಅಲೆಮಾರಿತನಕ್ಕೂ, ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೂ ವಿರುದ್ಧ ಸಂಬಂಧವಿದೆ. ಅಂದರೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಲೆದಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಾರಣ ಒಂದೆಡೆ ನಿಂತು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯುವುದು ಈ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದು. ಸಹಜವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಈಗಲೂ ನಿಲುಕದ ನಕ್ಷತ್ರವೆ. ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಈಗ ಕೆಲವೆಡೆ ನೆಲೆ ನಿಲ್ಲುತ್ತಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ. ಅಥವಾ ಅರೆ ಅಲೆಮಾರಿತನವಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನೆಲೆನಿಲ್ಲುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅರೆ ಅಲೆಮಾರಿತನದಿಂದ ಈ ಸಮುದಾಯದ ಮಕ್ಕಳೂ ಶಾಲೆ ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗ ವಸತಿ ಶಾಲೆಗಳೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಕಲಿಯಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಗಂಡಸರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಮಾಣ ಇನ್ನೂ ಕಡಿಮೆಯೇ ಇದೆ. ಕೆಲವು ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಂಕೆ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನೋಡೋಣ.

ಅಲೆಮಾರಿ ಕುರುಬರಲ್ಲಿ 2001 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಕ್ಷರತೆ 25.03 ರಷ್ಟಿದೆ. ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಶೇ 18.44 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಮಹಿಳೆಯರು ಶೇ 6.59 ರಷ್ಟಿದೆ. 2007 ರ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಪ್ರಕಾರ ಅಲೆಮಾರಿ ಕುರುಬರ ಮಹಿಳೆಯರ ಶಿಕ್ಷಣ ಶೇ 6.59 ರಷ್ಟಿದೆ. ಹಕ್ಕಿಪಿಕ್ಕಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಪ್ರಮಾಣ ಪುರುಷರು 19.23 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಮಹಿಳೆಯರು 10.31 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಒಟ್ಟು 14.74 ರಷ್ಟು ಸಾಕ್ಷರರಿದ್ದಾರೆ. ಗೋಸಂಗಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಶೇ 39.59 ರಷ್ಟು ಗಂಡಸರ ಶಿಕ್ಷಣವಿದ್ದರೆ, 36.08 ರಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರ ಶಿಕ್ಷಣವಿದೆ.

ಬಹುಪಾಲು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಂಕೆಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಮೇಲಿನಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮಟ್ಟ ತುಂಬಾ ಕೆಳಮಟ್ಟದ್ದಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ನಾಗರಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಶೋಚನೀಯವಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮಟ್ಟ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಇರುವುದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಡಿಮೆ ಇರುವುದಕ್ಕೂ ಈ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಅವಮಾನಕಾರಿಯಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡನಂಬಿಕೆಗಳು ಗಾಢವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೂ ನಂಟಿದೆ.

ತೆರ, ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಕೂಡಿಕೆ/ಸೀರುಡಿಕೆ ಪದ್ದತಿ

ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ಕುರಿತಂತೆ ಮಾನವೀಯ ಮತ್ತು ಅಮಾನವೀಯ ಸಂಗತಿಗಳು ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೇ ಇವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ತೆರಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆಯಾಗುವ ಪದ್ದತಿ ಮಾನವೀಯವಾದುದು. ಈಗಲೂ ಕೆಲವು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತೆರ ಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆಯಾಗುವುದು ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ. ಈ ಪದ್ದತಿ ನಾಗರೀಕ ಸಮಾಜದ ವರದಕ್ಷಣೆ ಪದ್ದತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾದುದು. ಬೈಲಪತ್ತಾರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಓಲಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತೆರಕೊಟ್ಟು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಆಯಾ ಸಮುದಾಯದ ನಿಯಮಗಳು ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಅಂತೆಯೇ ಹೆಣ್ಣು ಹೆತ್ತ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಗೆ ಗೌರವವೂ ಹೆಚ್ಚು. ಹೀಗೆ ತೆರ ಪದ್ಧತಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಹೆರುವುದು ತಂದೆ ತಾಯಿಯರಿಗೆ ಹೊರೆಯಾಗಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ನೆಲೆ ನಿಂತ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ನಿಧಾನಕ್ಕೆ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ದತಿಯೂ ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಇದು ನೆಲಸಿಗರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಬಂದದ್ದಾಗಿದೆ.

ಅಲೆಮಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹ ಪದ್ದತಿ ಇದೆ. ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹ ಪದ್ದತಿಯ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು, ಅಕಾಲ ಮರಣಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗುವುದೂ ಇದೆ. ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸಿಗೆ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆವುದು, ತಾಯಿ ಮಗು ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುವುದೂ ಇದೆ. ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರೆ, ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ವಿಧವೆ, ವಿಧುರರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಇರಬೇಕು ಅಲೆಮಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಿವಾಹವು ತೊಡಕಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡು ಮರು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಈ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಗಂಡ ಬಿಟ್ಟರೂ ಬೇರೊಬ್ಬರನ್ನು ಕೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾಗಬಹುದು. ಗಂಡ ಸತ್ತರೆ ಮೈದುನನ್ನು ಸೀರುಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವರಿಸಬಹುದು.

ಗೊಂಧಳಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಯು ಮೂರನೆ ಬಾರಿಗೆ ಲಗ್ನವಾಗುವಂತಿಲ್ಲ. ಅಂತೆಯೇ ಪುರುಷರು ನಾಲ್ಕನೆ ಬಾರಿಗೆ ಲಗ್ನವಾಗುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂಬ ನಿಯಮವಿದೆ. ದೊಂಬಿದಾಸರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಮರುವಿವಾಹದಲ್ಲಿ ಗಂಡು ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ತಾಳಿಕಟ್ಟುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ, ವಿಧವೆಯೊಬ್ಬಳು ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ತಾಳಿ ಕಟ್ಟಬೇಕಿತ್ತು. ಘಿಸಾಡಿಗಳ ಹೆಣ್ಣುಮಗಳು ಬೇರೆ ಸಮುದಾಯದ ಪುರುಷನೊಂದಿಗೆ ಓಡಿ ಹೋದರೆ ಈ ಸಮುದಾಯದಿಂದ ಹೊರ ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಆ ಹುಡುಗಿಯ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳು ಸಮುದಾಯದ ಪಂಚಾಯ್ತಿಗೆ ಇಂತಿಷ್ಟು ದಂಡ ಕಟ್ಟಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನಿಯಮಗಳಿವೆ.

ಪಂಚಾಯ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ನಗಣ್ಯ

ಬಹುಪಾಲು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ವ್ಯಾಜ್ಯಗಳು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಪಂಚಾಯ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಗೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಆಯಾ ಸಮುದಾಯದ ಯಜಮಾನರು ಪಂಚಾಯ್ತಿಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಕೆಲವು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವೂ ಆಗಿರುವುದಿದೆ. ಇಂತಹ ನ್ಯಾಯ ಪಂಚಾಯ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ತೀರಾ ವಿರಳವಾಗಿದೆ. ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯ ತೀರ್ಮಾನ ಪುರುಷ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಿಂದಲೇ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ನಿರ್ಧಾರಗಳೂ ಕೂಡ ಬಹುಪಾಲು ಪುರುಷಪರವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯೂ ಇದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನ್ಯಾಯ ಪಂಚಾಯ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಮನಗೊಳ್ಳುವುದಿದೆ.

ಕಲಾಪ್ರಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆ

ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸಮುದಾಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಿವೆ. ಅಂತಹ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯು ಕಲಾಪರಂಪರೆಯ ಜತೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಅನುಸಂಧಾನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾಳೆ. ಹಲವು ಪ್ರದರ್ಶನಾತ್ಮಕ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತಿ ಪಡೆದಿರುತ್ತಾಳೆ. ಸಿಂಧೊಳ್ಳು ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಉರುಮೆ ಬಾರಿಸುವ ಮಹಿಳೆ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿನ ನಿರೂಪಣೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತಾ ಕಥನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾಳೆ.

ದೊಂಬಿದಾಸರ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಬಯಲಾಟದಂತೆ ದಾಸರಾಟವನ್ನು ಆಡುತ್ತಾರೆ. ಇದೊಂದು ರಂಗಪ್ರಕಾರ. ಇದರಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಧಾನತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಆಟಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಬಾರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ಸಮುದಾಯದ ಗಂಡಸರು ಹೆಣ್ಣು ವೇಷ ಹಾಕಿಯೆ ದಾಸರಾಟವಾಡುತ್ತಾರೆ. ಜಗಲೂರು ತಾಲೂಕು ಬಂಗಾರಕ್ಕನ ಗುಡ್ಡದ ಬಂಗಾರಮ್ಮ ಈ ಸಮುದಾಯದ ದೊಡ್ಡ ಕಲಾವಿದೆ. ತತ್ವಪದ, ಲಾಲಿಪದ ಹೇಳುವುದರಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತಿ ಇದೆ. ಜಾನಪದ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ರಾಜ್ಯಪ್ರಶಸ್ತಿಯೂ ಬಂದಿದೆ.

ಬುಡಗ ಜಂಗಮ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಬುರ್ರಕಥಾ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಲೆಯಾಗಿದೆ. ಬುರ್ರಕಥಾ ಈರಮ್ಮ ಈ ಸಮುದಾಯದ ದೊಡ್ಡ ಕಲಾವಿದೆ. ರಾಜ್ಯಪ್ರಶಸ್ತಿ, ನಾಡೋಜ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಸಂದಿವೆ. ಈರಮ್ಮನ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಒಂದು ಪಿಹೆಚ್.ಡಿ ಸಂಶೋಧನೆಯೂ ಆಗಿದೆ. ಬಾಲನಾಗಮ್ಮ, ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮ, ನ್ಯಾಸಿ ಚಿನ್ನಮ್ಮ, ಕುಮಾರ ರಾಮ, ಮಾರ್‍ವಾಡಿ ಸೇಟ್ ಮುಂತಾದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ದಾರುಣ ಜೀವನವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಈರಮ್ಮ ಹಾಡಿದ್ದಾಳೆ.

ಮಹಿಳೆಯರ ಕಲೆಯನ್ನೇ ಆದರಿಸಿದ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಡೊಂಬರ ಸಮುದಾಯ. ಲಾಗ ಹಾಕುವುದು, ತಂತಿ ಅಥವಾ ಹಗ್ಗದ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವುದು, ತಲೆ ಮೇಲೆ ತಂಬಿಗೆ ಇಟ್ಟು ನಡೆಯುವುದು, ಮಂಡಿಗಾಲ ನಡಿಗೆ, ಕಬ್ಬಿಣ ಬಗ್ಗಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ಆಟಗಳನ್ನು ಡೊಂಬರ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಹುಡುಗಿಯರು ಮಾಡಿ ನೋಡುಗರನ್ನು ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಕಲೆಯಂತೆಯೇ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸಾಹಸ ಕೂಡ. ಈ ಸಮುದಾಯದ ಕೌಜಲಿಗಿ ನಿಂಗಮ್ಮ ರಂಗಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕಲಾವಿದೆ. ಒಂದು ನಾಟಕದ ಕಂಪಮಿಯ ಯಜಮಾನಿಯಾಗಿಯೂ ರಂಗಭೂಮಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತೆಯೇ ಸಣ್ಣ ತಿಪ್ಪಮ್ಮ, ನಾಟಕದ ಗಂಗಮ್ಮ, ಎಮ್.ಎನ್.ಲಕ್ಷ್ಮಿದೇವಿ, ಗೌರಮ್ಮ ಕೂಡ ಡೊಂಬರ ಸಮುದಾಯದ ರಂಗಭೂಮಿ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಹಲವು ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಹಚ್ಚೆ ಕಲೆ ಈಗಲೂ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ. ಈ ಹಚ್ಚೆ ಕಲೆಯು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯದ ಕಲೆ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಬಹುಪಾಲು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಕೌದಿ ಹೊಲೆಯುವುದನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಕಸುಬನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗೆ ಕೌದಿ ಹೊಲೆಯುವುದೂ ಕೂಡ ತುಂಬಾ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕೌದಿ ಹೊಲೆದಂತೆಯೇ ಈಗ ರೈತರಿಗೆ ಪ್ಲಾಷ್ಟಿಕ್ ಪಾಟುಗಳನ್ನು ಹೊಲೆದುಕೊಡುವುದು ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಹೆಳವರು, ಗೊಂದಲಿಗರು, ಮುಂತಾದ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೌದಿ ಹೊಲೆಯುವುದು ಕಲೆಯೂ ಆಗಿದೆ.

ಆಧುನಿಕ ಉಪಕಸಬುಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆ

ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಗರಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಂತಿರುವುದು ಅವುಗಳ ನಂಬಿದ ಕುಲಕಸಬುಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿಗಳ ವಾಸದ ನೆಲೆ ಪಟ್ಟಣವೇ ಆಗಿದ್ದರೂ, ಪಟ್ಟಣದ ಕೆಲವು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಮತ್ತೆ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಮರಳುವುದಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಬದುಕಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತಹ ಉಪವಸ್ತುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ದೊಡ್ಡದಿದೆ. ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಫೈಬರಿನ ಕೊಡ, ಚೆಂಬು, ಬುಟ್ಟಿ, ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಮಾರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳಾದ ಹೇರಪಿನ್, ಸೂಜಿ, ದಾರ, ಸ್ನೋ ಪೌಡರ್, ರಿಬ್ಬನ್, ಹಣಿಗೆ, ಕನ್ನಡಿ, ಕುಂಕುಮ, ಕರಡಿಗೆ ಬಟ್ಟಲು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿ ಅಲ್ಪ ಆದಾಯ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಂತಹ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ.

ಅಲ್ಯುಮೀನಿಯಂ ಪಾತ್ರೆ ಪರಿಕರಗಳು, ಕೂಡಿಟ್ಟ ಕೂದಲನ್ನು ಪಡೆದು ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದು, ಹರಿದ ಬ್ಯಾಗುಗಳನ್ನು ಹೊಲೆಯುವುದು, ಜಿಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವುದು, ಮುಂತಾದ ಆಧುನಿಕ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ತೊಡಗಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಮಹಿಳೆಯರು ನಗರದಲ್ಲಿಯೇ ಚುರಮುರಿ, ಪೇಡಾ, ಶರಬತ್, ಭರಣಿ, ಕಾಟನ್‌ವೇಸ್ಟ್ ಕಾಜಿನ ಕಪ್ಪು, ಸಾಸರ, ಬಳೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಿ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಸಂಗತಿಗಳು ವಸ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಬದುಕಿನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಒಂದಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತಂದಿವೆ. ಈ ಬದಲಾವಣೆ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸುವ ಬದಲು ಒಂದಷ್ಟು ಉಸಿರಾಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆಯಷ್ಟೆ.
ಮುಗಿಸುವ ಮುನ್ನ ಹುಟ್ಟುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು

ನಾವು ಮಹಿಳೆ ಸಮಸ್ಯೆ ಕುರಿತಾಗಿ ದುಂಡಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತೇವೆ. ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಹತ್ತಾರು ಒಳಪದರುಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಹಾಕುತ್ತೇವೆ. ಹೀಗೆ ದುಂಡಾದ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಹೋರಾಟ ಅಥವಾ ಯೋಜನೆಯ ಫಲಿತವೂ ಕೂಡ ಹಲವು ಪದರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿ ಹೋಗಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅರಣ್ಯವಾಸಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮಹಿಳೆಗೂ, ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮಹಿಳೆಗೂ ಫರಕುಗಳಿವೆ. ಅಥವಾ ಒಂದಷ್ಟು ಸಾಮ್ಯಗಳಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಇವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ ಇಂತಹ ಮಹಿಳೆಯ ಒಳಗೇ ಇರಬಹುದಾದ ನೂರಾರು ಒಳಪದರುಗಳ ಅರಿವಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಎಚ್ಚರಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಬರಹ ಮತ್ತು ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮಹಿಳೆಯ ಒಂದು ಚಿತ್ರವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಚಹರೆಗಳಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಮಹಿಳೆಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಹರೆಯೆ ಇಂದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚರ್ಚೆಯಾಗಬೇಕಿದೆ. ಅಲೆಮಾರಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ನಿಧಾನಕ್ಕೆ ಒಂದೆಡೆ ನೆಲೆ ನಿಲ್ಲುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಇವೆಯಾದರೂ, ಇನ್ನೂ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಲೆಮಾರಿತನ ನಿಂತಿಲ್ಲ. ಅಂತೆಯೇ ಒಂದೆಡೆ ವಾಸಕ್ಕೆ ಸ್ಥಿರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಯೂ ವರ್ಷದ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳು ಕುಟುಂಬದ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರು ಅರೆ ಅಲೆಮಾರಿತನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಇಂದು ಅಲೆಮಾರಿತನವೂ ಹೊಸ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಅಲೆಮಾರಿತನಕ್ಕೂ ಆಯಾ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೃತ್ತಿಗಳಿಗೂ ನಂಟಿದೆ. ಈ ನಂಟು ಸಡಿಲವಾಗುವ ತನಕ ಅಥವಾ ದುರ್ಭಲವಾಗುವ ತನಕ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲೆಮಾರಿತನ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ.

ಅಲೆಮಾರಿತನದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಈ ಸಮುದಾಯಗಳ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ತೆರುವ ಬೆಲೆ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ಬಾಣಂತಿ ಮಹಿಳೆಯರು, ಗರ್ಭಿಣಿ ಮಹಿಳೆಯರೂ ಅಲೆಮಾರಿತನದಲ್ಲಿ ಬಹುಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುತ್ತಾರೆ. ಅಂತೆಯೇ ತೀರಾ ಚಿಕ್ಕಮಕ್ಕಳ ಲಾಲನೆ ಪಾಲನೆ ಕೂಡ ಅಲೆಮಾರಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಷ್ಟತೆರನಾದದ್ದು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಪುರುಷರು ಡೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನೇ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವುದಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುವ ಸಂಗತಿಗಳೂ ಎದುರಾಗುತ್ತವೆ. ಇಂತಹದ್ದೇ ಹಲವಾರು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂಗತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕಿದೆ. ಆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪರಿಹಾರದಂತಹ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಕಾರ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. ಇದೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ನಡಿಗೆ. ಸೂಕ್ಷ್ಮಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ದಾಖಲೀಕರಣ ಮತ್ತು ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ತಾಯ್ತನದ ಮಮತೆಯಿಂದ ನೋಡಬಲ್ಲ ಗುಣ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಜನಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಬರಬೇಕಾಗಿದೆ.

ಆಕರ ಗ್ರಂಥಗಳು:

1. ಬೈಲ ಪತ್ತಾರ, ವಿಶ್ವನಾಥ ಎಲ್. ಜಗನ್ನಾಥ ಎಂ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
2. ಕಂಜರ ಭಾಟ, ಜೆ.ವ್ಹಿ. ಬಾಗಡೆ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
3. ಹಕ್ಕಿಪಿಕ್ಕಿ, ಕುಮುದಾ.ಬಿ.ಸುಶೀಲಪ್ಪ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
4. ಗೋಸಂಗಿ, ಅಪ್ಪಾಜಿ ಎಸ್. ಸಿಂಧೆ, ಕೆ.ಚಾವಡೆ ಲೋಕೇಶ್, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
5. ಘಿಸಾಡಿ, ಡಾ.ಬಸವರಾಜ ಎಸ್.ಹಿರೇಮಠ, ಅಂಜಲಿ ಸಾಳುಂಕಿ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
6. ಗೋಂಧಳಿ, ಶಿವಾನಂದ ಲ ಪಾಚಂಗಿ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
7. ಸಿಂಧೊಳ್ಳು, ದೊಡ್ಡಮನಿ ಲೋಕರಾಜ, ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಾವುಲೊಳ್, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
8. ಬುಡಗ ಜಂಗಮ, ಬಾಲ ಗುರುಮೂರ್ತಿ, ಪ್ರತಾಪ ಬಹುರೂಪಿ, ಗುಡ್ಗಜಂಗಮ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
9. ಬೈಲ ಪತ್ತಾರ, ವಿಶ್ವನಾಥ ಎಲ್. ಜಗನ್ನಾಥ ಎಂ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
10. ದೊಂಬಿದಾಸರು, ಕುಪ್ಪೆ ನಾಗರಾಜ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
11. ಅಲೆಮಾರಿ ಕುರುಬರು, ಡಿ.ಯರ್ರಪ್ಪ, 2008, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು.
12. ಡೊಂಬರ ಸಮುದಾಯದ ಸಮಕಾಲೀನ ಅಧ್ಯಯನ, ಡಿ.ಬಿ.ಜ್ಯೋತಿ, 2008, (ಅಪ್ರಕಟಿತ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧ) ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹಂಪಿ.