Follow– ಎಚ್.ಜಯಪ್ರಕಾಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ
ಭಾಗ – 1: ಗಂಗೆ, ಗೌರಿ, ಕೆಂಪಿ, ಬುಡ್ಡಿಯರನ್ನು ಕೂಗಿ…
ಭಾಗ – 2: ಹಟ್ಟಿಯ ಅವತಾರ, ಹಕ್ಕಿಯ ಕೂಗು
ಭಾಗ – 3: ನಮ್ಮ ಅಪ್ಪ ಎಮ್ಮೆ ಸಾಕಣೆ ಸಾಕುಮಾಡಿದ್ದು
ಭಾಗ – 4: ನಿಂಗಮ್ಮನ ಹರಕೆ, ಸೂರಿದೇವರ ಗೂಳಿ
ಭಾಗ–5 : ಹೊಳೆಗಟ್ಟಿದ ಶೆಟ್ಟಿ, ದಡಮುಟ್ಟಿಸಿದ ಖಾದರ್
ಒಕ್ಕಲು ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಹಸು ಕರುಗಳನ್ನು ಸಾಕಿದರೂ ಅದೇ ಹೊಲಗದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಅವು ಮೂತಿಯಿಟ್ಟರೆ ಬೆಳೆದದ್ದು ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಕಿದವರ ಮನೆಯ ಗದ್ದೆಯಾಗಲೀ, ಪರರದ್ದಾಗಲೀ ಬೆಳೆದ ಪೈರನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವುದು ಅಪರಾಧವೆಂಬುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಸಮಾನಾಭಿಪ್ರಾಯ. ದೇವರೆಂದು ನಾವೇ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕರೆಯುವ ಈ ಭಾಗ್ಯಲಕ್ಷ್ಮಿಗಳು ಬೆಳೆದು ನಿಂತ ನಮ್ಮದೇ ಅಥವಾ ಇನ್ಯಾರದೊ ಪೈರಿಗೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟಾಗ ಅವುಗಳಿಗೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಭಾವನೆಗೆ 
ಅವುಗಳ ಮೈಮೇಲಿನ 33 ಕೋಟಿ ದೇವತೆಗಳು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಓಡಿಹೋಗಬೇಕು. ಮನೆಯ ಹಸುವಾದರೆ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಿತವಾಗಿಯೇ ನಡೆಯಬಹುದಾದ ಈ ದಂಡನೆ ಪರರ ಹಸುವಾದರೆ ಸೆರೆಹಿಡಿದು ಕಟ್ಟಿ ರೋಷ ತೆಗೆಯುವಷ್ಟು ಬಡಿದು, ದೊಡ್ಡಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಬರುವಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಪ್ರಕಟವಾಗಬಹುದು. ಇನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಕಾಲು ಮುರಿಯಬಹುದು. ಕತ್ತಿ ಎಸೆದು ಕಾಲು ಕಡಿಯುವುದೂ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು, ಕಲ್ಲು- ದೊಣ್ಣೆಯಿಂದ ಬಡಿದು ಅಟ್ಟುವ ಬರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಚಕಾರವೂ ಆಗಬಹುದು. ಹಾಗೆ ಆದುದೂ ಇದೆ. ಹೊಡೆದ ಕಲ್ಲೋ, ಇಟ್ಟ ಬಡಿಗೆಯೋ ಆಯಕಟಿನ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದು ಅನುದ್ದೇಶಿತವಾದರೂ ಕೊಂದು ತೆಗೆದ ಉದಾಹರಣಗಳಿವೆ. ಗದ್ದೆಗೆ ಬಂದ ಹಸುವಿನಿಂದಾದ ಹಾನಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಮನೆಯ ಹಸುಗಳನ್ನು ಅವರ ಮನೆಯ ಗದ್ದೆಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕೊಲೆಯತನಕ ಸಂಘರ್ಷನಡೆದ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ನನ್ನ ಅಕ್ಕ-ಪಕ್ಕದೂರುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದುದಿದೆ. ಹಸುಕರುಗಳು ಬಂದು ಮಾಡಿದ ದಾಳಿಯೇ ಹೇತುವಾಗಿ ಎರಡು ಮನೆಗಳು ಬೈದಾಡಿಕೊಂಡು ಆಣೆಭಾಷೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು (ಅಣ್ಣಪ್ಪನ/ಮಂಜುನಾಥನ ಹೆಸರು ಹೇಳಿಹಾಕುವ ಆಣೆ) ನೀರಿನ ಸಂಬಂಧ ಕಳೆದುಕೊಂಡವರೂ ಉಂಟು. ಏನು ಮಾಡಿದರೂ ದನ ಬಿಡುವವರು ಬಂದೋಬಸ್ತು ಮಾಡೋದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಬೆಳೆದ ಬೆಳೆಗೆ ಎಂಡೋಸಲ್ಫಾನ್ ಹೊಡೆದು ಹಸುಗಳು ಸತ್ತದ್ದೂ ಉಂಟು (ಗದ್ದೆಗೆ ಬರುವ ಕೋಳಿಗಳಿಗೆ ಇಲಿಪಾಷಾಣ ಕಲಸಿದ ಅನ್ನವನ್ನು ತೆಂಗಿನ ಚಿಪ್ಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಲ್ಲುವಂತೆ). ಹಸುಬಿಟ್ಟವರ ಮೇಲಿನ ಸಿಟ್ಟನ್ನು ಹಸುಗಳ ಮೇಲೆ ತೀರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪುವಂತೆ ಓಡಾಡಿಸಿಕೊಂಡು ಯಾವುದೋ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಎಬ್ಬುವುದರಿಂದ ಹುಲಿ-ಕುರ್ಕನ ಬಾಯಿಗೆ ತುತ್ತಾದ ಸಾಕಷ್ಟು ಉದಾಹರಣೆಗಳೂ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದವು. ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪಿ ಹಟ್ಟಿಗೆ ಬರದ ಹಸುಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಅಂಡಲೆದು ಹುಡುಕುವಂತಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಇವೆ. ಯಾರ್‍ಯಾರನ್ನೋ ಕಣಿಕೇಳಿ ಜೀವಧನವನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಂತೆ ಹುಡುಕಾಡಿ ಕಾಣದೆ ಕಂಗೆಟ್ಟುದಿದೆ, ಹುಡುಕಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟುದಿದೆ.
ನನ್ನೂರಿನ ಅನೇಕರಲ್ಲಿ ಹಸುಗಳನ್ನು ಬಂದೋಬಸ್ತ್ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಅಸಡ್ಡೆಯೂ ಇದೆ. ಹೀಗೆ ಅಸಡ್ಡೆ ಮಾಡುವವರು ತಮ್ಮ ಹಸು-ಕರುಗಳಿಂದಾಗಿ ಹಗುರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದು. ಈ ಉದಾಸೀನತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಕಣ-ಮನೆ-ಗದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಕ್ತವಾಗಿಯೇ ನುಗ್ಗುವ ಇವರ ಹಸುಕರುಗಳಿಂದಾಗಿ ಕೇಳಬಾರದ ಬೈಗುಳಗಳನ್ನೂ ಅಷ್ಟೇ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಕೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಅನೇಕರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಉಂಟು. ನನ್ನ ಹತ್ತಿರದ ದಾಯಾದ್ಯರೊಬ್ಬರ ಈ ಸಂಬಂಧವಾದ ಅಜಾಗ್ರತೆ ಒಂದು ಮಳೆಗಾಲದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದುಬಾರಿಯೇ ಆಯ್ತು. ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಸಾಯದ ಹೊಲವಿದ್ದ ಅವರಲ್ಲಿ ಊಳುವುದಕ್ಕೆಂದು ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಆಳೆತ್ತರದ ಎರಡು ಕೋಣಗಳಿದ್ದವು. 
ಅವು ಅಂತಹ ಕಾಟು ಸ್ವಭಾವದವುಗಳೂ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜಾನುವಾರು ಜಾತಿಯಲ್ಲವೇ? ಹಸಿರು ಕಂಡಲ್ಲಿಗೆ ಬಾಯಿ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದು ಸಹಜವೇ. ಪಾಪದ ಕೋಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದಾನೊಂದು ಮಳೆಗಾಲದ ದಿನದಲ್ಲಿ ಆಗಬಾರದ ಅನಾಹುತದ ಘಟನೆಯೊಂದು ಘಟಿಸಿಯೇ ಹೋಯಿತು. ಆ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದುದಿಷ್ಟು. ನೇಜಿಗೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಗದ್ದೆಯಗಳನ್ನು ಉಳುಮೆಮಾಡಿ ಮಣ್ಣು ಹದ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಅರ್ಕ್ಲ್‌ಹೂಂಟಿ ಅಂತ ನಮ್ಮೂರಕಡೆ ಮಾಡುವುದಿದೆ. ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಹುಲ್ಲುಕಸಗಳು ಮಳೆಗಾಲದ ನೀರಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲ ಉಳುಮೆಗಳಿವು. ಈ ಉಳುಮೆಗಾಗಿ ಎಂದಿನಂತೆ ಕೋಣದ ಮಾಲಿಕ ಅವುಗಳನ್ನು ಉಳುಮೆಗೆ ಒಯ್ದಿದ್ದಾನೆ. ಹೂಡಿಬಿಟ್ಟು (ಉಳುಮೆ ಮಾಡಿ) ದೈವದಮನೆಯ ಎದುರಿನ ಮಕ್ಕಿಯ (ಬೆಟ್ಟುಗದ್ದೆ) ಹೊಂಡದಲ್ಲಿ ಮೈತೊಳೆದು, ಹಾಗೆಯೇ ಮೇಯಲಿ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಟ್ಟ ಯಜಮಾನ ಮನೆಯ ಕಡೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದಾನೆ. ಅವುಗಳೊ ಹಾಗೆಯೇ ಮೇಯುತ್ತಾ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ದಾಯಾದ್ಯರ ಮನೆಯೆದುರಿನ ಅಗೆ ಹಾಕಿದ ಗದ್ದೆಗೆ ಇಳಿದಿವೆ. ವಯಸ್ಸು ಮೀರಿದ ಯಜಮಾನ ದೊಣ್ಣೆ ಸಮೇತವಾಗಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಾಗ ಕಕ್ಕಾಬಿಕ್ಕಿಯಾಗಿ ಹೊಳೆಬದಿಯ ಕಡೆಗೆ ಅವು ಪೇರಿಕಿತ್ತಿವೆ. ಆ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಬಂದವುಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಅಜ್ಜನ ಗಂಟಲಿಗೆ ಹೆದರಿ ಹೊಳೆಹಾರಿದ ಕೋಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಮತ್ತೆಲ್ಲೋ ದಡ ಸೇರಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕೋಣ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಹೋಯಿತೆಂಬುದೇ ಅರ್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತಿನ ಬಳಿಕ ಬಂದ ಹೋರಿ(ಕೋಣ)ಯ ಯಜಮಾನ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದ ಒಂಟಿಕೋಣವನ್ನು ಹಟ್ಟಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಮಿಕ್ಕಿದ್ದನ್ನು ಸಿಕ್ಕ ಸಿಕ್ಕ ಕಡೆ ಹುಡುಕಿದರೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಪತ್ತೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.
ದಿನಗಳು ಉರುಳಿದವು. ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ ಒಂಟಿಕೋಣ ತನ್ನ ಸಂಗಾತಿಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಗೆಲೆಯ(ಕೂಗ)ತೊಡಗಿತು. ಮನೆಮಂದಿ ಊರೆಲ್ಲಾ ಹುಡುಕಿ ಕಾಣದೆ ನಿಮಿತ್ತ ಕೇಳಿದರು. ದೈವ ಆಳಿಕೆ ಮಾಡಿ ನುಡಿ ಕೇಳಿದರು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ತುಂಬಿದ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುನಿಂತ ಅಗೆ ಬೆದೆಯನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾರದೆ ಹಡುಬಿದ್ದುಹೋಗುವ ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ನರಳಿದರು. ದೈವದ ಪಾತ್ರಿ, ನಿಮಿತ್ತದ ಜ್ಯೋತಿಷಿಗಳು ಇವರಲ್ಲಿ ಇದ್ದಬದ್ದ ಭರವಸೆಯೂ ಕಳೆದುಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದರೆ ವಿನಹಾ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರು ಒಂದೊಂದು ತರಹ ಮಾತಾಡಿದರು. ಊರೂರು ಸುತ್ತಿಯೂ ಕೋಣದ ಸುಳಿವೇ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.
ಘಟನೆ ನಡೆದ ನಾಲ್ಕೈದು ದಿನಗಳ ತರುವಾಯ ತುಂಬಿದ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬರುವ ಕಟ್ಟಿಗೆಯ ದಿಮ್ಮಿಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟು ಹಾಕಿಕೊಂಡುಹೋಗುವ ತಮ್ಮ ರೂಢಿಯಂತೆ ಕಂಡ್ಲೂರಿನ ಕೆಲ ಸಾಬರುಗಳು ದೋಣಿ ಪಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು. ವಾರಾಹಿಯ ಎಡದಂಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬೀಳು-ಬಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೌದೆ ಕೂತಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಆಸೆಯಲ್ಲಿ ಪಾತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಿದಿರು ಮೆಳೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ದೋಣಿಯ ಜಲ್ಲೆಯನ್ನು ತುರುಕಿದಾಗ ದೀರ್ಘವಾಗಿ ಉಸಿರು ಬಿಟ್ಟಂತಾಗಿ ಖಾದರ್‌ಸಾಬ್ ಬೆಚ್ಚಿಬಿದ್ದ! 
ತಕ್ಷಣ ಅದೊಂದು ಭೀಕರವಾದ ಹಾವಿರಬಹುದು ಎಂಬ ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಅಬ್ದುಲ್‌ ಖಾದರ್ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಒಂದಿಬ್ಬರನ್ನು ಪಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಕೂಗಿದ. ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ತೇಲಿ ಬರುವ ಇಂತಹ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಹೋಗುವುದು ಸ್ವಲ್ಪ ಆತಂಕಕಾರಿ. ಆದರೆ ನಂತರ ಸ್ವಲ್ಪ ಧೈರ್ಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದೋಣಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು ಸರ್ಕಸ್ ಮಾಡಿ ಜಲ್ಲೆ ತೂರಿನೋಡುವಾಗ ಕೋಡಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಗ್ಗ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರದೆ, ನೀರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಕಾಲನ್ನೂ ಬಡಿಯಲಾರದ ನಿಸ್ತೇಜ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕೋಣವನ್ನು ಕಂಡು ನಿರಾಳರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸೌದೆ ಕೆಲಸ ಮರೆತು, ಅದನ್ನು ಬಚಾವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡರು. ಕೋಡಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ ಬೀಳಿನಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರದೇ ನೀರಿನಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತ ಕೋಣವನ್ನು ಅಲ್ಲಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ ತೇಲಿ ಹೋಗದ ಹಾಗೆ ಹಗ್ಗವೊಂದನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ದಡಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅದು ಯಾರ ಕೋಣ(ಹೋರಿ) ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿಯಿರಲಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮೂರಿನ ಕೋಣ ಕಳೆದು ಸುದ್ದಿಯನ್ನೂ ಆವರು ಬಲ್ಲವರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಯಾವ ಊರಿನ ಕೋಣವೊಂದು ಹೀಗೆ ತೇಲಿ ಬಂದು ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯದ ಅವರುಗಳು ಕಾಕತಾಳೀಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಮ್ಮಕಡೆಯ ಹೊಳೆಯದಡಕ್ಕೆ ತರಬೇಕಾಗಿ ಬಂದುದರಿಂದ ಆ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ನಮ್ಮೂರಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿಸಿದರು. ಊರ ಕಡೆಗೆ ಬಂದು ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಸಿದಾಗ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಕೋಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಕಂಗಾಲಾಗಿದ್ದವರು ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಟ್ಟರು. ಅವರು ಮತ್ತು ಆ ಊರಮಂದಿಯ ಖುಷಿಗೆ ಪಾರವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅನೇಕರಿಗೆ ಅದೊಂದು ಸಾಹಸವಾಗಿ, ಉಪಕಾರವಾಗಿ ಏನೇನೋ ಆಗಿ ಕಂಡಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಖಾದರ್ ಈ ಘಟನೆಯೇ ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಊರಿನ ನಂಬಿಕಸ್ತನಾದುದು ಮುಂದಿನ ಮಾತು.
ಹೊಳೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದರೂ 4-5 ದಿನಗಳಿಂದ ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಸುರಿಯುವ ಮಳೆ, ಕಾಲಬುಡದಲ್ಲಿರುವ ತಂಡಿನೀರುಗಳ ನಡುವೆ ಸಿಕ್ಕಿ ತಿನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಏನೂ ಇಲ್ಲದೆ ನಾಲ್ಕು ಹೆಜ್ಜೆ ನಡೆಯಲಾರದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲುಪಿದ ಕೋಣವನ್ನು ಆ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಹುಡುಗರ ನೆರವಿನಿಂದ ಹಟ್ಟಿಗೆ ತಂದರು. ಕೋಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ನನ್ನ ದಾಯಾದ್ಯರಿಗೆ ಅದು ಯಾವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿ, ಮನೆಗೆ ಬಂತಲ್ಲಾ ಎನ್ನುವ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಮುಂದೆ ಸ್ವರ್ಗವೂ ಆ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಹಗುರವಾಗಿಯೇ ಕಂಡಿತ್ತು. ಈ ಘಟನೆ ನಡೆಯುವ ವೇಳೆ ನಾನು 5-6 ನೇ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೆ. ಇದು ಕನಿಷ್ಠ 30 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಕಥೆ. ಅಚ್ಚರಿಯೆಂದರೆ ಇಂದು ನಾವು ಕೇಳಿಸಿಕೊಲ್ಳುತ್ತಿರುವ ಹಾಗೆ ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಹಸು ಕೋಣಗಳನ್ನು ಕದಿಯುತ್ತಾರೆಂಬ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಯಾರ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆಯೋ, ಅವರೇ ನನ್ನ ದಾಯಾದಿಗಳ ಎತ್ತುಬೀಜವನ್ನು ಆ ವರ್ಷದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಹೇಳಲು ನನಗೆ ಯಾವ ಮುಜುಗರವೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಕೋಣದ ಸಿಕ್ಕಿದ ತಕ್ಷಣ ಸಮಸ್ಯೆಯೆಲ್ಲವೂ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ನೀರಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಕೋಣ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರೂ, ಸೋತು ಹೋದ ಕೋಣನ ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ನೊಗ ಇಡುವ ಧೈರ್ಯ ಬರಬೇಕಾದರೆ ಮತ್ತೆ 10-12 ದಿನಗಳೇ ಸಂದು ಹೋದವು. ಬೆಳೆದು ನಿಂತ ಅಗೆಬೆದೆಗಳು ಗಂಟುಬೀಳ ತೊಡಗಿದವು. ಕೊನೆಗೂ ನಟ್ಟಿಯೆಂಬ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಮುಗಿಸುವಾಗ ಎರಡು ವಾರಗಳು ತಡವಾಗಿ ಆ ವರ್ಷದ ಅವರ ಸಾಗುವಳಿಯ ಫಸಲಿನ ಮೇಲೇನೇ ಹೊಡೆತಬಿತ್ತು. ಆದರೆ ಆ ಸಜ್ಜನಿಕೆಯ ಯುವಕರಿಂದಾಗಿ ಕೋಣದ ಮೇಲಿನ ಗಂಟು ವಾರಾಹಿ ಪಾಲಾಗುವುದು ತಪ್ಪಿತು. ಆರ್‍ಹೂಡಿ ಹೊಟ್ಟುಸುಟ್ಟು ಮಾಡಿದ ಸಾಗುವಳಿಯ ವಾರ್ಷಿಕ ದೀಕ್ಷೆ ಈಡೇರಿತ್ತು.
ಈ ಭಯ-ಭಕ್ತಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಮನೆಗೆ (ಈಗ ಅವುಗಳೆಲ್ಲಾ ಪರಮೇಶ್ವರಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಾಗಿವೆ!) ಹಸು ಕರುವನ್ನೇ ಬಿಡುವ ಕ್ರಮವೂ ಇದೆ. ಇದೊಂತರಹ ಹಸುಗಳ ಪಾಲಿಗೆ ವಿಮೆ ಮಾಡಿಸಿದ ಹಾಗೆ!
ಭಾವನೆಯ ಬುನಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದ್ದ ಪರಿಹಾರದ ಸುಲಭದಾರಿಗಳಿಲ್ಲದ ಈ ಹರಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಳಿದುಳಿದು ಬದುಕಿ ಬಿಡುವ ಗಂಡುಕರುಗಳದ್ದೇ ಸಮಸ್ಯೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಬೀಜ ಒಡೆಯುವಂತಿಲ್ಲ (ಶೀಲ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ). ಶೀಲಮಾಡದೆ ಉಳಲು ಬಳಸುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ಜೀವಿತದುದ್ದಕ್ಕೂ ಮನೆಯ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಉಳಿದ ಹರಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಧರ್ಮಸ್ಥಳದ ಅಣ್ಣಪ್ಪನಿಗೋ, ಹಿರಿಯಡಕದ ಅಬ್ಬಗದಾರಕನಿಗೋ ಬಿಡುವ ಗಂಡು ಕರುಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೇ ಹೊಡೆದು ಬರಬೇಕಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವುಗಳನ್ನು ಉಳುವವರಿಗೋ,ತಿನ್ನುವವರಿಗೋ ಮಾರಿ ಮೌಲು ಕಳಿಸಿದರೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಅಣ್ಣಪ್ಪ ದೇವರಿಗೆ ಹರಕೆಬಿಟ್ಟ ಗಂಡುಕೋಳಿಯನ್ನು ಗೃಹಸ್ಥರು ಕಟ್ಟುವ ರೇಟಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಮೌಲು ಕಳಿಸುವ ಕ್ರಮದಷ್ಟೆ ಸರಳವಿದು. ಆದರೆ ಸೂರೀದೇವರ ಹರಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ.
ಎಂತಹ ಬೇಲಿಯನ್ನಾದರೂ ನುಸಿಯುವ ಈ ದನ ತೊಂಡು ತಿನ್ನುವಾಗ ಸಿಕ್ಕಿದರೆ ಇದನ್ನೇನು ದೇವರಿಗೆ ಬಿಟ್ಟದನ ಎಂದು ಯಾರೂ ರಿಯಾಯಿತಿ ತೋರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಿಕ್ಕಿದಲ್ಲಿ ಬುಡ್ಡುಬುಡ್ಡು ಅಂತ ಹೇರುತ್ತಿದ್ದರು. (ಹೊಡೆಯುತ್ತಿದ್ರು). ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಮಾಡಿ ಅದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದುದೇನೂ ಲೀಟರ್‌ಗಟ್ಟಲೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಸಾಕಿದವರಿಗೆ ಕರೆಯುವ ಹಾಲಿನ ಪಾತ್ರೆ ತುಂಬಿಸದೆ ಹೋದರೂ ಕಿವಿತುಂಬ ಬೈಗುಳ ತುಂಬಿಸದೇ ಬಿಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಗದ್ದೆಗಳಿಗೆ ನುಗ್ಗುವ ಪ್ರತೀ ಬಾರಿಯೂ ಶಾಪವನ್ನೇ ಬಳುವಳಿಯಾಗಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ‘ರತ್ನು’ ತನ್ನ ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕಸುವು ಇರುವಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಕಾಡುವುದನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಜತೆಗೆ ಈ ಪುಣ್ಯಾತಗಿತ್ತಿ ಹಸುವಿನ ಬಳುವಳಿಯಾಗಿ ಬದುಕಿದ್ದು ಒಂದೋ ಎರಡೋ ಹೆಣ್ಣು ಕರುಗಳು ಮಾತ್ರ.. ಮತ್ತುಳಿದಂತೆ ಬದುಕಿದ ಕೆಲವು ಗಂಡುಕರುಗಳು ಮೌಲಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ನಿಂಗಮ್ಮನ ಕಾಣಿಕೆ ಹುಂಡಿ ಸೇರಿದುವು. ಕಸುವಿರುವ ತನಕ ಕಾಡುತ್ತಾ, ಕರುಹಾಕುತ್ತಾ ಬದುಕಿದ ರತ್ನು, ಮುದಿ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೇಲೆ ಈ ಹಿಂದೆಬಿದ್ದ ಸಾಪುಳಿ (ಶಾಪದಉಲಿ) ಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಾನೇ ಅನುಭವಿಸಿ ತೀರಿಸುವಂತೆ ಒಣಹುಲ್ಲು ಜಗಿಯಲಾರದೆ, ನಡೆಯಲು ತ್ರಾಸಪಡತೊಡಗಿತು. ಅದೇನು ದೊಡ್ಡಗಾತ್ರದ ಹಸುವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಒಂದಿಬ್ಬರು ಆರಾಮವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಎತ್ತಿ ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಆ ಒಂದಿಬ್ಬರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಬೇಡವೇ? ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಿಂಗಮ್ಮನ ಹರಕೆಯ ಹೊರೆ ಅರ್ಥವಾಗದ ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲ್ಲಿಯೇ ಮಲಗಿ ಗಾಯವಾಗಿ ಹುಳಪಳ ಆಗಿ ನವೆಯತೊಡಗಿದಾಗ ಆದಷ್ಟು ಬೇಗ ಸಾವಿನ ಮೂಲಕವಾದರೂ ಅದರ ನೋವಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಸಿಕ್ಕಲಿ ಎಂದು ಬೇಡತೊಡಗಿದರು. ಒಂದೆರೆಡು ತಿಂಗಳು ಕೊರಗಿ ಕೊನೆಗೂ ಸತ್ತು ಹೋದ ರತ್ನುವನ್ನು ಹಟ್ಟಿಯಿಂದ ಕದಲಿಸಿ ಹಪ್ಪುಗಳ (ರಣಹದ್ದಿಗೆ) ಬಾಯಿಗೆ ಆಹಾರವಾಗಿಸಲು ಅದನ್ನು ಸಾಕಿ ಈಗ ಮುದಿಯಾಗಿ ಕುಳಿತ ಯಜಮಾನದಂಪತಿಯೇ ತ್ರಾಸ ಪಡಬೇಕಾಯಿತು. ಅದನ್ನು ಸಾಕಿದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದರ ಹಾಲಿಗಿಂತ ತುಸು ಹೆಚ್ಚೇ ಬೈಗುಳ ತಿಂದ ಆ ಮುದಿ ಗಂಡ-ಹೆಂಡತಿಯೇ ಒದ್ದಾಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಅದು ಅನಿವಾರ್‍ಯವೂ ಹೌದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಅನ್ನ ಹುಡುಕುವ ಅನಿವಾರ್‍ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವರೆಲ್ಲಾ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕೂರಲಾದೀತೆ? ಅಪ್ಪ-ಅಮ್ಮನನ್ನು ನೋಡಲು ವರ್ಷಕ್ಕೊಂದಾವರ್ತಿ ನೋಡಲು ಬರುವ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮುದಿರತ್ನುವನ್ನು ಸಾಕುತ್ತಾ ಕೂತುಬಿಡಿ ಎನ್ನಲಾದೀತೆ? ಅವರ ಹೊಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಆ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹುಟ್ಟುವವರ ಹೊಟ್ಟೆಗಳ ಪ್ರಶ್ನೆ ರತ್ನುವಿಗಿಂತಲೂ ಕಂಡಿತಾ ದೊಡ್ಡದಲ್ಲವೆ? ಅಂತೂ ನಿಂಗಮ್ಮನ ಹರಕೆಯ ಹಸು ಕೊನೆಗೂ ಹೆಣವಾಗಿ, ಮೂಳೆಯಾಗಿ ಹಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಚದುರಿ ಹೋಯಿತು.
ಒಮ್ಮೆ ಮನೆ ಹುಡುಗನೊಬ್ಬನ ಎಡವಟ್ಟಿನಿಂದ ಈ ಗೂಳಿಯಿರುವ ಹಟ್ಟಿಗೆ ಬಲಿಪಾಡ್ಯದಂದು ರಾತ್ರಿ ಬೆಂಕಿ ಬಿದ್ದಿತ್ತು. ಆಗ ಪ್ರಾಣ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹಸುಗಳ ಕೊರಳ ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಬಿಡಲಾಯಿತು. ಈ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಹಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಆ ಗೂಳಿ ಇತರ ಹಸುಗಳೊಂದಿಗೆ ನಮ್ಮ ಹಿತ್ತಿಲಿಗೆ ನುಗ್ಗಿತ್ತು. ಅದು ಹಿತ್ತಲಲ್ಲಿದ್ದುದನ್ನು ಅರಿಯದ ನನ್ನಮ್ಮ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಹೊರಗಟ್ಟಲು ಹೋಗಿ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದಳು. ಈ ಗೂಳಿಯ ಉಪಟಳ ಹೀಗೆ ದಿನೇ ದಿನೇ ಏರುತ್ತಾ ಹೋಯಿತು. ಹಣವೇ ಇಲ್ಲದ ಹರಕೆ ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಪರಿಹಾರವೇ ಕಾಣದ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ ಕಾಡತೊಡಗಿತು. ಕೊನೆಗೊಂದು ದಿನ ಸಂಬಂಧವೇ ಇರದಿದ್ದರೂ ಪರಿಹಾರಕ್ಕ್ಕಾಗಿ ಊರದೈವದ ದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಕೆಯಾಯ್ತು. ಸಿಕ್ಕ ಪರಹಾರ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಎಣೆ(ಜೋಡು)ಮಾಡಿ ಮಾರಿ ಮೌಲನ್ನು ತನ್ನ ಹುಂಡಿಗೆ ಹಾಕುವಂತೆ ಕೊಟ್ಟ ಆದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಿಯ ಸೂರ್ಯ ಇನ್ನೆಲ್ಲಿಯ ಮಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಕೂತ ನಂದಿ? ಏನೇ ಆಗಲಿ ಕೊನೆಗೂ ಹರಕೆಯ ಮನೆಯವರಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಸಿಕ್ಕಿದ ನೆಮ್ಮದಿ. ಮನೆಯವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಊರಿನ ಮಕ್ಕಳುಮರಿ, ಹೆಂಗಸರು ಅದು ಓಡಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವಾಗಿ ಸೀರೆಯೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಓಡುವ ದಾರಿ ಹುಡುಕಬೇಕಾದ ಸ್ಥಿತಿ ತಪ್ಪಿದಕ್ಕಾಗಿ ಖುಷಿಪಟ್ಟರು. ಈ ಸಂಕಟಕಂಡು ಸೂರೀದೇವರಿಗೆ ಸಂಕಟವಾಯಿತೊ ಏನೋ. ಮತ್ತೆ ಅಂತಹ ಇನ್ನೊಂದು ಕಂಟಕ ಆ ಹಸುಗಳ ಒಡಲಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದರೂ ಬದುಕಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಕಾಣುವಂತಾದ ಗೊಡ್ಡು ಹಸುವೊಂದನ್ನು ಗಬ್ಬ ಕಟ್ಟಿಸುವಲ್ಲಿ ಸೋತು, ಹಡ್ಲು-ಪಡ್ಲು ಎಳೆಸಿ ಏನೂ ಮಾಡಲಾರದೆ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಶಾಪಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಐದು ನಯಾ ಪೈಸೆ ಪ್ರಯೋಜನ ಕಾಣದೆ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಾಕಿ ಸೈ ಎನಿಸಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಟ್ಟರು.
ಇದರಿಂದ ಆ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊರಗೆ ಉಗಿಯಿತಲ್ಲದೆ ಚಾಳಿ ತಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಗೆ ಒಂದು ಮಹಾಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿದೆವು. ತಿನ್ನಲು ಬಟ್ಟೆಕೊಟ್ಟು ಅದರ ಕೆಳತುದಿಗೆ ಬೆಂಕಿಕೊಟ್ಟೆವು. ಬಟ್ಟೆ ಕೊಟ್ಟ ತಕ್ಷಣ ಸಿಹಿತಿಂಡಿ ಸಿಕ್ಕವರಂತೆ ಅರ್ಧಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣೆದುರೇ ಜಗಿಯಹತ್ತಿದ ಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಹೆದರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಟ್ಟೆಯ ಹೊರತುದಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಕೊಟ್ಟೆವು. ಬಾಯಿಯ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಉಗಿಯುವ ದಾರಿಕಾಣದೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಅಂತಹ ಅನುಭವವನ್ನೇ ಹೊಂದಿರದ ಆ ಕೆಟ್ಟಚಾಳಿಯ ಎಮ್ಮೆಯಕರು ಬೆಂಕಿಯನ್ನೂ ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಬಟ್ಟೆಯ ಚಂಡೆಯನ್ನು ಜಗಿಯತೊಡಗಿದ್ದರಿಂದ ಅದರ ಮುಖ ಮೂತಿ ಸುಟ್ಟುಹೋಗಿ ಕೊನೆಗೂ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ಉಗಿಯಿತು. ಬೆಂಕಿ ಹಿಡಿದ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊರಕ್ಕುಗಿದ ಮೇಲೆ ಬೇರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಬಟ್ಟೆತುಂಡನ್ನು ಕೊಟ್ಟೆವಾದರೂ ಹೆದರಿದ ಎಮ್ಮೆಕರು ಬಟ್ಟೆಗೆ ಬಾಯಿಹಾಕಲಿಲ್ಲ. ಬಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಹಾತೊರೆಯುವುದು ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತೆಂಬ ಖುಷಿಯ ನಡುವೆಯೂ ನಮಗೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮದ ಬಗೆಗೆ ಭಯವಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಸುಟ್ಟಗಾಯಕ್ಕೆ ಏನೂ ಆಗದಿರಲಿ ಎಂದು ಒಂದಷ್ಟು ಎಣ್ಣೆ ಉದ್ದಿ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಹೇಳದೆ ಸುಮ್ಮನಾದೆವು. ಆದರೆ ಒಂದೆರಡು ದಿನದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಭಯ ನಿಜಗೊಂಡಿತ್ತು. ಸುಟ್ಟಗಾಯಕ್ಕೆ ನಾವು ಅಂದು ಲೇಪಿಸಿದ ಎಣ್ಣೆ-ಬೆಣ್ಣೆಗಳಿಂದ ಏನೂ ಉಪಯೋಗವಾಗದೆ ಬಾಯಿಯ ಕೆಳತುದಿಯ ಚರ್ಮದಹಾಸು ಸಿಪ್ಪೆಯಂತೆಯೇ ಕಳಚಿಬಂದಿತ್ತು. ಒಳಗಿನ ಮಾಂಸ ಬೆಂದುಹೋಗಿತ್ತು. ಸುಟ್ಟು ಚರ್ಮಕಳಚಿ ಉಂಟಾದ ಗಾಯದ ಮೇಲೆ ನೊಣಕುಳಿತು ಇಪ್ಪಿಹಾಕಿದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಳುವಾಯಿತು. ಹುಳುಗಳು ಮಾಡಿದ ತೂತಿನಿಂದ ನೆತ್ತರು ಸೋರಲು ಶುರುವಾಯಿತು. ಸೋರುವ ನೆತ್ತರಿಂದ ಗಾಬರಿ ಬಿದ್ದ ನಾವು ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಹೇಳಿ ಒಂದಿಷ್ಟು ಬೈಸಿಕೊಂಡು ಮದ್ದುಮಾಡುವ ಬಗೆ ತಿಳಿದೆವು. ಕಳ್ಳಿಹಾಲು, ಕರಿಮದ್ದು ಹಾಕಿ ಹುಳ ತೆಗೆದು, ಮತ್ತೆ ನೊಣಕೂರದಂತೆ ಯಾವ್ಯಾವುದೋ ಎಣ್ಣೆ ಉದ್ದಿ ಸಹಜ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತರಬೇಕಾದರೆ ಸಾಕುಬೇಕಾಯಿತು. ಅಂತೂ ಕಂಡವರ ಬೈಗುಳಕ್ಕೆ ಕಡಸಿನ ಮೂತಿ ಸುಟ್ಟರೂ ಅದರ ಚಾಳಿಯನ್ನು ಪೂರ್ತಿಬಿಡಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ದಕ್ಕಿದ್ದು ಕೆಲಮಟ್ಟಿನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸಿದ ಯಶಸ್ಸಷ್ಟೇ.
ಅಪಾಯದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಅದು ಈ ಚಾಳಿಯನ್ನು ಮಳೆಗಾಲ-ಅರೆಗಾಲವೆಂಬ ಬೇದವಿಲ್ಲದೆ ತುಂಬಿದ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುತ್ತಿತ್ತು. ಹೊಳೆ ತಡಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಬದುಕಿದ ಅನುಭವ ಇರುವ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಹೊಳೆ ಮತ್ತು ಅದರ ನೀರು ಬಹಳದೊಡ್ಡ ಸಂಗತಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಚೆಗೆ ಹೊರಟಾಗಲೋ, ಹೋದಮೇಲೆಯೋ ತಾನೇ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಈಜಿ ಈಚೆಗೆ ಹೊಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಪ್ಪನಿಗೆ 75 ರ ವಯಸ್ಸು ದಾಟುತ್ತಿರುವಂತೆ ಈ ಸಾಹಸ ದುಬಾರಿ ಎನಿಸತೊಡಗಿತ್ತು. ಹಾಳಾದ ಎಮ್ಮೆ ಹೊಳೆಬದಿಯಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ಎಲ್ಲಿಬಿಟ್ಟರೂ ಸೊಡ್ಡು ಕುತ್ತುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಹೊಳೆ ತುಂಬಿದ ದಿನ ಎಮ್ಮೆಯ ಯಥಾ ಪ್ರಕಾರದ ಜಲಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಅಪ್ಪ ತುಂಬಿದ ಹೊಳೆಗೆ ಹಾರಿ ಈಜಿಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ದಡಕ್ಕೆ ಎಬ್ಬುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬಾಲಹಿಡಿದು ಬೆನ್ನಿಗೆ ಬಾರಿಸಿದ್ದೇ, ಅಪ್ಪನನ್ನು ಜಾಡಿಸಿ ಬಾಲತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹಿಂತಿರುಗಿತು. ತುಂಬಿದ ಹೊಳೆ, ವಾರಾಹಿ ಯೋಜನೆಯ ಅಣೆಕಟ್ಟೆಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನೀರು ಬೇರೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ ಎರಡೂ ದಡಗಳು ಒಂದಾಗಿವೆ. ಅಪ್ಪನಿಗೆ ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿತು. ಹೊಳೆನೀರಿನ ಒಯ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಹರೆಯ ಜಾರಿದ ಅಪ್ಪನ ತೊಡೆಯ ಬಲ ಸಾಕಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕೈಕಾಲು ಬಲಿಯಲಾಗದೆ ತೇಲಿಹೋಗಿಯೇ ಬಿಟ್ಟರು. ಜೀವಮಾನ ಪೂರ್ತಿ ಹೊಳೆಯೆದುರಿಗೇ ಬೆಳೆದರೂ ತುಂಬಿದ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಸ ಮಾಡಬಾರದ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಾಹಸಕ್ಕಿಳಿದ ಅಪ್ಪ ಹೇಗೋ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬಚಾವಾಗುವ ದಾರಿ ಕಂಡುಕೊಂಡದ್ದರಿಂದ ಈಚೆಯ ದಡಕ್ಕೆ ಬರಬೇಕಾದವರು ಬರಲಾರದೇ ಹೋದರೂ, ತೇಲಿಕೊಂಡು ಯಾವುದೋ ಒಂದು ದಡಮುಟ್ಟಿ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡರು. ದೋಣಿಯವನನ್ನು ಕರೆದು ದೋಣಿಯ ಮೂಲಕ ಈಚೆಗೆ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯ ದಡಯೇರಿದ ಎಮ್ಮೆ ಬೈಲು ಹತ್ತಿಕೊಂಡು ಯಾರದೋ ಅಗೇಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಗೆ(ಭತ್ತದಸಸಿ)ತಿನ್ನುತ್ತಿತ್ತು. ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಎಮ್ಮೆಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಲೇ ನೆತ್ತಿಗೇರಿದ್ದ ಕೋಪ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ‘ನನ್ನನ್ ಕೊಲ್ತಿದ್ಯಲೆ?’ ಎಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿನ ಹೂಂಟಿಕೋಲಿಂದ ಎರಡು ಬಾರಿಸಿ, ಅದರ ಮೈಯನ್ನೂ ತೊಳೆಯದೆ ಹಾಗೆಯೇ ತಂದು ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ, ಮನೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಟ್ಟರು.
ಕೊನೆಯೂ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾವೇ ಸಾಕಿದ ಕರು-ಕಡಸು-ಎಮ್ಮೆ ಎಲ್ಲವೂ ಆಗಿದ್ದೂ ನಮಗೆ ಅದಕ್ಕಿಂತ 75 ರ ಅಪ್ಪನೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದರಲ್ಲವೇ? ನಮ್ಮಪ್ಪನಿಗೆ ಬೇರೆ ದಾರಿಯಿಲ್ಲದೆ ಕೊಡಲೇಬೇಕಾಗಿ ಕೊಟ್ಟ ಎಮ್ಮೆಯದು. ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ನಮ್ಮ ಮನೆಯವರು ಕಾಸನ್ನೂ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ನನ್ನೂರಿಗೆ ಪರಿಚಿತವೇ ಅಲ್ಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದು ಚುರುಕು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲವದಾಗಿತ್ತು ಅಂತ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಗುಸುಗುಸು ಅನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಸ್ಯೆಯೊಂದು ನಮ್ಮ ಹಟ್ಟಿಗೆ ತಗುಲಿಕೊಂಡು ಅಂದು ನಡೆದು ಹೋಗಿತ್ತು. ಎಮ್ಮೆಯನ್ನು ಹೊಡೆದುಕೊಂಡು ಒಂದೆರಡು ಫರ್ಲಾಂಗು ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನಿರಪರಾಧಿಯಾದ ಆ ಸಾಬಿ ಮತ್ತು ಆತನ ಸಹಚರನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಈ ತಂಡ ಆ ಬೋಳುಗುಡ್ಡೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೇಳುವವರೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಸಿಕ್ಕಸಿಕ್ಕಲ್ಲಿ ಬಾರಿಸಿತು. ಈ ಹೊಡೆತ ತಿಂದೂ ಆ ಸಾಬಿ ಮತ್ತು ಆತನೊಂದಿಗಿದ್ದ ಹುಡುಗ ಎಮ್ಮೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ನಮ್ಮ ಹಟ್ಟಿಗೇ ತಂದು ಕಟ್ಟಿದರು. ನನ್ನ ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕ ತಂಗಿಯರು ಹೇಳುವಂತೆ ಪೆಟ್ಟು ತಿಂದು ಬಾತುಕೊಂಡ ತನ್ನ ಕೆನ್ನೆಯನ್ನು ತೋರಿ ಆ ಮನುಷ್ಯ ಅತ್ತದ್ದು ಕರಳು ಕರಗುವಂತಿತ್ತು. ತಪ್ಪೇ ಮಾಡದ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಹೀಗೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಬಹುದೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ನನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದವರಲ್ಲಿ ಅಂದು ಉತ್ತರವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಈ ನೋವಿನ ಜತೆಗೇ ಆ ಎಮ್ಮೆ ಮತ್ತೆ ಹಟ್ಟಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ಮತ್ತಷ್ಟು ಚಿಂತೆಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತು. ನಮ್ಮದೇ ಅಕ್ಕರೆಯ ಎಮ್ಮೆ ನಮಗೆ ಅಂದು ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿಯೂ ಹೊರೆಯೆನಿಸಿತ್ತು. ಎಮ್ಮೆಯನ್ನು ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ ಕೆಲಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬಂದ ಅಪ್ಪನಿಗೆ ಈ ಹೊಸ ಸಂಗತಿ ಕೇಳಿ ಸಿಟ್ಟುಬಂತು. ಹೀಗೆ ಎಮ್ಮೆಯನ್ನೂ, ಕೋಣವನ್ನೋ, ಎತ್ತಿನಗುಡ್ಡವನ್ನೋ ಅವರು ಮೊದಲನೆ ಬಾರಿ ಮಾರಿದುದಲ್ಲ. ಹಿಂದಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲು ಜಾಗವಿಲ್ಲದಾಗ ಮುಂದಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಭಾರವಾಗುವಾಗ ಹಗುರವಾಗಲು ನನ್ನ ಅಪ್ಪನಿಗಾಗಲೀ, ಆ ಊರಿನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಇರುವ ಕೊನೆಯ ದಾರಿ ಇದೊಂದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಅದು ಅವರ ಪಾಲಿಗೆ ಯಾವುದೇ ತೆರನಾದ ಕೃತಘ್ನತೆಯ ಕೆಲಸವೂ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ಅದನ್ನವರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದಲೂ ಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ನೀತಿಪಾಠವೂ ಅವರ ಹಟ್ಟಿಯ ಮತ್ತು ಹೊಟ್ಟೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನೀಗಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದವುಗಳನ್ನು ಏನು ‘ಕೊರಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ?’ ಎಂಬ ಸರಳ, ನೇರಪ್ರಶ್ನೆ ಅವರದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಸಾಬಿಗೆ ಬಿದ್ದಏಟು, ಏಟು ಕೊಟ್ಟ ಹುಡುಗರ ವಯಸ್ಸು ಕೇಳಿ ಅಪ್ಪ ಉರಿದುಹೋದರು. ‘ಇಪ್ಪತ್ತರಲ್ಲಿ ಯಜಮಾನ್ಕಿ ಸಿಕ್ಕುಕಾಗ, ಎಪ್ಪತ್ತರಲ್ಲಿ ಹೇಲು ಸುರುವಾಪ್ಕಾಗ’ ಎಂಬಂತೆ ಹಿರಿಯರು ಹೇಳುವ ಗಾದೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ‘ಅದ್ಯಾವುದಕ್ಕೊ ಯಜಮಾನಿಕೆ ಸಿಕ್ಕಿದರೆ ಮನೆಮಂದಿಗೆಲ್ಲಾ ಬಸುರು ಮಾಡುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಗುಟುರು ಹಾಕಿದ ಎಪ್ಪತ್ತೈದರ ಅಪ್ಪ ‘ಅದ್ಯಾವನು ಬಂದು ಹೊಡಿತಾನೆ ಬಾ ನಾನೇ ಬಂದು ಹೊಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ಸಾಬಿಗೆ ಧೈರ್ಯ ತುಂಬಿದರು. ಬರಿಯ ಧೈರ್ಯ ತುಂಬಿದ್ದಲ್ಲ. ಕಂಡ್ಲೂರಿನ ತನಕ ತಾವೇ ಸ್ವಯಂ ಆತನ ಜೊತೆಗೆ ಹೋಗಿ ಅಂತೂ ಆ ಎಮ್ಮೆಯನ್ನು ಸಾಗಹಾಕಿ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಹೋಗುವ ಅಪಾಯದಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಕಂಡರು.
ಗೇರುಬೀಜ,ಕಾಸಾನಬೀಜಗಳು ಕೊಂಕಣಿಗಳ ಇಲ್ಲವೇ ಸ್ವಧರ್ಮಿಕರ ಅಂಗಡಿಗೆ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹಾಕಬೇಕಾಗಿ ಬಂದು ಹೆಂಗಸರ ಕೈಗೆ ಅಷ್ಟೋ ಇಷ್ಟೋ ಸಿಕ್ತಾಯಿದ್ದ ಕಾಸು ನೇರವಾಗಿ ಗಂಡಸರ ಕಿಸೆಗೆ ಜಮೆಯಾಗತೊಡಗಿದವು. ಈ ನಡುವೆ ಮೊದಲು ಪೆಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ಆಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೊಳಗಾದವರ ಪರವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕಚಿಕ್ಕ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. ತಾವು ಮಾಡಿದುದನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದೂ, ತಮ್ಮ ಮೇಲಾದುದನ್ನು ಆಕ್ರಮಣವೆಂದೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿ ಈ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲಿಂದ ಉಗ್ರಭಾಷಣಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಮಾದರಿಯ ಗಿರಾಕಿಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳುವವರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಕದಿಯುವರೆಂದೂ, ತಾವುಗಳು ಗೋವುಗಾಳಗಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗಿ ಊರಳಿವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವಂತೆ ಕರೆಕೊಡುವ ಶಾಸನಗಳ ಮಾತನ್ನು ಪಾಲಿಸುವವರೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ದನದ ಅಪಹರಣದ ದಿಟವಾದ, ಸುಳ್ಳಿನ ಎರಡೂ ಮಾದರಿಯ ಸಂಗತಿಗಳು ಸೇರಿದ ಕಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಸಾಕುವವರ ಪರವಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಹಗಲು-ರಾತ್ರಿ ಕಾಯುವುದು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅರಿಯದ ಹರೆಯದ ಹುಡುಗರ ಪಡೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಈ ಪಡೆಗಳು ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತಯೇ ಊರವರಲ್ಲಿ ಚಿಂತೆ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳಹತ್ತಿತು. ಕೆಲವರು ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದ-ಬಿದ್ದ ದನಕರುಗಳನ್ನು ಹೊಳೆಯ ಮೂಲಕ ದನಕೊಳ್ಳುವವರಿಗೆ ರವಾನಿಸಿ ತಮ್ಮ ಹಟ್ಟಿಯನ್ನು ಸಗಣಿ ಮುಕ್ತವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದರು. ‘ಯಾವನು ಬಂದು ತಡೆಯುತ್ತಾನೆ ನೋಡೋಣ?’ ಎಂದು ಸ್ವಯಂ ಕೆಚ್ಚುತೋರಿ ಅಲ್ಲಗೇ ಹೋಗಿ ಮುಟ್ಟಿಸಿಬಂದಿದ್ದ ನನ್ನ ಅಪ್ಪನೂ ಮತ್ತೆ ಎಮ್ಮೆ ತರುವ ಉಸಾಬರಿಗೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಎಮ್ಮೆಯ ಜತೆಗೆ ಗೋಮಯಕ್ಕಾಗಿ ಇದ್ದ ಒಂದೇ ಒಂದು ದನ ಹಾಗೂ ಅದರ 2 ವರ್ಷದ ಗಂಡುಕರುವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಸಾಗಹಾಕಿದ ಮೇಲೆ ಹಳೆಯ ಹಸು-ಎಮ್ಮೆಗಳ ತಳಿಗಳಿಗೆ ಖಾಯಂ ಆದ ಪೂರ್ಣವಿರಾಮಬಿತ್ತು. ಈ ಮಾರುವಿಕೆಯ ಚಾಳಿ ಮತ್ತೂ ಮುಂದುವರೆದು ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾಗಿದ್ದ ಕೋಣಗಳನ್ನು ಉಳುವವರಿಗೆ ಮಾರಿ ಗಂಟಿಸಾಕುವ ಉಸಾಬರಿಯೇ ಸಾಕು ಎಂಬ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಂದಿನಿಂದ ನಮ್ಮ ಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಟ್ರಿಲ್ಲರ್‌ಗಳ ಸದ್ದಷ್ಟೇ ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ನನ್ನೊಬ್ಬನ ಮನೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲ. ನನ್ನೂರಿನ ಯಾವ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಂದು ಜೋಡಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೆ ಜೋಡು ಇರುವಾಗ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಎಳ್ಳು, ಉದ್ದು, ಹುರುಳಿ, ಅವಡೆ, ಹೆಸರು ಮುಂತಾದ ಧಾನ್ಯದ ಕಾಳುಗಳು ಮತ್ತು ಗೆಣಸಿನ ಬೆಳೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಂತು ಹೋಗಿವೆ. ನನ್ನೂರು ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಎಳ್ಳ್ಳುಬೆಳೆಯುವ ಜಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಗೆಣಸು,ಉದ್ದು, ಹುರುಳಿ, ಕಾಳುಕಡಿ ಏನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬೆಳೆಯುವ ಮೂಲಕ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲೂ ನನ್ನೂರಿನ ಬಯಲು ಹಸಿರು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಬೆಳೆಯುವ ಬಯಲು ಖಾಲಿಯಾದಂತೆ ಎಮ್ಮೆ, ಕೋಣ,ನಾಟಿಹಸು ಯಾವುದೂ ಇರದ ನನ್ನ ಹಟ್ಟಿಯೂ ವಸ್ತುಶಃ ಖಾಲಿಯಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟ ಹಟ್ಟಿ ಖಾಲಿ ಎನ್ನದ ಹಾಗೆ ಈಗ ಅಲ್ಲಿ ಬೂಸಾತಿಂದು, ಹಾಲುಕರೆಯುವ ಎರಡು ಯಂತ್ರಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳ ಹೆಣ್ಣುಕರುಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಬದುಕುವಹಕ್ಕು ಎಂಬ ಶಾಸನವೂ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಇವುಗಳ ಗಂಡುಕರುಗಳನ್ನು ಮಾರುವ ತಾಪತ್ರಯವಿಲ್ಲ.ಅವುಗಳಿಗೆ ಕೊಡುವ ಹಾಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ಏರುಪೇರು ಮಾಡಿ ಕೊಂದುಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಪಾಪ ಅವರಾದರೂ ಏನೂ ಮಾಡಿಯಾರು?
ಶಾಲೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮ ತುಂಬಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಬುತ್ತಿಯಲ್ಲಿನ ದಪ್ಪನೆಯ ಕೆನೆಬರಿತ ಎಮ್ಮೆ ಹಾಲಿನ ಮೊಸರಹೆಟ್ಟೆ (ಗಟ್ಟಿಮೊಸರು) ನೆನಪಿನ ಖಜಾನೆ ಸೇರಿದೆ. ಹಿಂದಿನಂತೆ ಕಿರ್‍ಗಾಲು,ಕಡಾಲುಗಳಿಗೆ ಕೆಲಸವಿಲ್ಲ. ‘ಸಾರ್‌ಬೋರ್ ಸಕ್ಕರ್ ಬೋರ್ ಅಜ್ಜಿಮನಿಮಜ್ಜಿಗಿ ಮಜ್ಜನಾರೂ ತಿಕ್ಲಿಲ್ಲೆ’ ಎಂಬ ರೂಢಿಯ ಸೊಲ್ಲುಗಳೂ ನಮ್ಮ ಎಳೆಯ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಗೆ ಕೇಳಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕೆಂಟು ದಿನದ ಬೆಣ್ಣೆಸೇರಿಸಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಪರಿಮಳಭರಿತವಾದ ಬಾಳಿಕೆಯ ತುಪ್ಪದ ಭರಣಿಗಳು ಖಾಲಿಕುಳಿತಿವೆ. ದೇವರ ಪೂಜೆಗೆ ನಿರಾಕೃತವೆಂದೂ, ಎಮ್ಮೆಹಾಲು ಕುಡಿದ ತಲೆಮಂದ(ಚುರುಕಲ್ಲ)ವೆಂದೂ ಕಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕಥೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕಾಣೆಯಾಗದೆ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದ ನನ್ನ ಹಟ್ಟಿಯ ‘ಎಮ್ಮೆ’ ಎಂಬ ಬಹುಗಾತ್ರದ ‘ರೂಹು’ ಈ ಮಹೋನ್ನತ ರಕ್ಷಣಾಕಾರ್ಯದ ಅಭಿಯಾನ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತಯೇ ನಾಪತ್ತೆಯಾಗಿ ಹೋಯಿತು. ಹಟ್ಟಿಯ ಈ ಖಾಲಿತನವು ನನ್ನಂತವರ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನೇ ಅಣಕಿಸುವಂತೆ ಎಪ್ಪತ್ತಾರರ ಅಪ್ಪನಸಾಹಸವನ್ನೇ ದರ್ಶಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಗೇ ನಿಂತು ಬಿಡುತ್ತಿದೆ. ಬಹುಗಾತ್ರದ ಅಕ್ಕಚ್ಚು ಬೇಯಿಸುವ ಹರಿ (ಹಂಡೆ), ಅಕ್ಕಚ್ಚಿನ ಕೊಣ್ಣೆಯನ್ನು ಕೊಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಕೊಳ್ಳಿ(ದಿಮ್ಮಿ), ಅಕ್ಕಚ್ಚು ಬೇಯುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ ಮಗಚಿಹಾಕಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಕೊಕ್ಕೋಲು (ಸೊಟ್ಟಗಿರುವ ಬಿದಿರಕೋಲು), ಕರುಗಳಿಗೆ ಹಾಲು,ಮದ್ದು ಕುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನೆಳಾಲ್(ಬಿದಿರಲೋಟದಂತಹ ವಸ್ತು)ಗಳು ಎತ್ತ ಸರಿದುಹೋದವೋ ಅರ್ಥವೇ ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ!? ಹೋರ್ ಸತ್ತ್ಹೋಯ್ತೋ ಎಂಬ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಿ ಹಾರಿದವನಿಗೆ ಸತ್ತದ್ದು ಹೋರಿಯಷ್ಟೇ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೋರಿ ಎಮ್ಮೆ ಹಸುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ನೇಗಿಲು, ನೊಗ, ಗೋರಿ, ಅಕ್ಕಚ್ಚು, ನಳಗಳೆಂಬ ನಮ್ಮ ಒಡಿನಾಡಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಪರಿಕರಗಳೆಲ್ಲವೂ ಜೀವ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿವೆ.
ಹಟ್ಟಿಯ ಒಳವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಎದುರು ಭಾಗವನ್ನು ‘ಮುಂದಣೆ’ ಎಂತಲೂ ಹಿಂಭಾಗವನ್ನು ‘ಹಿಂದಣೆ’ ಎಂತಲೂ ಕರೆಯುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಮುಂದಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟುವುದಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ದಳಕಟ್ಟು, ಅಕ್ಕಚ್ಚ್ಟು-ಬಾಯರು ಕುಡಿಯಲು ಬಾಣಿ/ಮರ್ಗಿ ಇವುಗಳ ಸಹಿತ ಆ ಹಟ್ಟಿಯ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದು ವಿಐಪಿ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ತರಹ ಇರುತ್ತದೆ. ‘ಹಿಂದಣೆ’ ಹೆಸರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ಮುಖ್ಯ ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೆನ್ನಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲಗುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅವಕಾಶ. ಈ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮುಂದಿನ ಹಸು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬಂದು ಹಾಕಿದ ಸಗಣಿಯೂ ಇರಬಹುದು. ಇಲ್ಲವೇ ಹುಲ್ಲು ತಿನ್ನುವಾಗಲೆ (ಹೆಣ್ಣು ಹಸುವಾದರೆ) ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಚಿಮ್ಮಿಸಿ ಬಿಡುವ ಉಚ್ಚೆಯೂ ಇರಬಹುದು. ಒಟ್ಟಾರೆ ಹಿಂದಣೆ ಎಂದರೆ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದಲಿತರ ಜಾಗ ಇದ್ದಂತೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಗೇರಿ ಇದ್ದಂತೆ. ಇಕ್ಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿಯೇ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದನ್ನು ತಿಂದು ಬದುಕಬೇಕು. ಮುಂದಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲು ಜಾಗವಿಲ್ಲದೆ ಹೋದಾಗ ಮಿಕ್ಕವುಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಸಿಕ್ಕಬೇಕು. ಇವುಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೆಂದರೆ ತಿನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯಷ್ಟು ಪಾಲು ಆದರೆ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿ ಹಿರಿದಾದ ಪಾಲು. ಯಾರಾದಾದರೂ ಮನೆಯ ಹಗ್ಗಬಿಚ್ಚಿಕೊಂಡ ಬೀಡಾಡಿ ಹಸುಗಳು ಹಟ್ಟಿಗೆ ನುಗ್ಗಿದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವುದು ಈ ಹಿಂದಣೆಯಲ್ಲಿರುವವುಗಳನ್ನೇ. ಅದಲ್ಲದೆ ಹಟ್ಟಿಗೆ ನುಗ್ಗುವ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮೊದಲು ಎರಗುವುದು ಇವುಗಳ ಮೇಲೆಯೇ. ಇದೊಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಗಂಟಿಗುರಾಣಿಗಳ ತಾಣ. ಇನ್ನೂ ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇದು ಹಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲೇಬಾಕಾದ ಅನುಪಯುಕ್ತವೆನಿಸಿದವುಗಳ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ತಂಗುದಾಣವೂ ಹೌದು.
ಮಲೆನಾಡು ಗಿಡ್ಡ ಇಲ್ಲವೆ ದೇಸೀ ತಳಿಯ ಕಿರುಗಾತ್ರದ ಅವೇ ಹುಂಡಿ, ಕೆಂಪಿ, ಬುಡ್ಡಿಯಂತಹ ದನಗಳನ್ನು. ವರ್ಷಕ್ಕೊ, ಎರಡು ವರ್ಷಕ್ಕೊ ಕರುಹಾಕುವ ಈ ಹಸುಗಳು, ದಿನಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕೈದು ಸಿದ್ದೆ ಹಾಲು ಕೊಟ್ಟರೆ ಅದೇ ಹೆಚ್ಚು. ಇವು ಹಾಕುವ ಹೆಣ್ಣು ಕರುಗಳನ್ನು ಸಂತಾನವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮಸ್ಯೆಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಗಂಡುಕರುಗಳು ಮಾವಿನಕಾಯಿ ಗಾತ್ರದವುಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಉಳುವ ಗುಡ್ಡಗಳನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಬೆಳೆಯುವ ತನಕ ಕೆಲವೊಂದಿಷ್ಟು ಕಾಲ ಹಿಂದಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ, ಅಲ್ಲ್ಲಿಯೇ ಸಗಣಿಯ ಮೇಲೆಯೇ ಹುಲ್ಲುತಳಿದು, ಬಿಟ್ಟು-ಕಟ್ಟಿ ಹೇಗೋ ಅನುಭವಿಸುವಷ್ಟು ಉಪದ್ರವವನ್ನು ಅವುಗಳಿಂದ ಅನುಭವಿಸಿಯಾದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಲೇಬೇಕಾದಾಗ ಇವುಗಳನ್ನು ಸಿಕ್ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಾಗಹಾಕಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಖರ್ಚನ್ನು ಸರಿತೂಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದುದು ರೂಢಿ. ಕಟ್ಟಿ ಸಾಕಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆನಿಸಿದಾಗ, ಯಾರು? ಮತ್ತು ಯಾಕೆ? ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಅರಿವಿದ್ದೂ, ಹಟ್ಟಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾರದ, ಮನುಷ್ಯರಂತೆ ಅನುಪಯುಕ್ತ ಮಗುವನ್ನು ಲಿಂಗಪತ್ತೆ ಮಾಡಿ ಭ್ರೂಣಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ವೈದ್ಯಕೀಯ ರೂಢಿಯೂ ಇರದ ಅವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾರಲೇಬೇಕು. ಅವುಗಳು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಅರಿವಿದ್ದೂ ಒಂದೂ ಕಾಸಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲಿಗೋ ಹೊಡೆದು ಬರುವುದು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ನನ್ನೂರಿನಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಹೊಡೆದುಬಂದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ನಾನು ಕಂಡಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಹಿಂದಣೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಹೊಸ ಸದಸ್ಯನಿಗಾಗಿ ಖಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದುದು ನಿಜ.
ಆದರೆ ಆ ಸ್ಥಿತಿ ನಮ್ಮ ಹಟ್ಟಿಯದೇ ಆದಾಗ ನಮಗೆ ಹಾಗೆ ಉಳಿದ ಕೋರಸ್ ಸೇರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯೇ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಈ ಕಥೆಯ ಆಳದಲ್ಲಿರುವುದು ಚಿಕ್ಕಹಿಡುವಳಿದಾರನ ಬಂಡವಾಳದ ಮುಳುಗುವಿಕೆಯಿಂದಾಗುವ ಸಂಸಾರದ ಅನಾಥಸ್ಥಿತಿ. ದುಡಿಮೆಯ ಹತಾರು, ದುಡಿಯುವ ನೆಲ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ರೈತರಿಗೆ ಒಂದೇ ದಾರಿ ಸಾವು. ಇಂತಹ ಸರಳ ಸತ್ಯಗಳು ಅರ್ಥವಾಗದ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕೃತ ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ರೈತರನ್ನು ಎತ್ತಂಗಡಿ ಮಾಡಿ, ಅವರಿಗೆ ಅವರು ಮಾಡಲಾರದ ಕೆಲಸ/ಉದ್ಯೋಗ ಕೊಡುವ ಮಾತಾಡುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಬಂಡವಾಳ ಹೂತು ಹೋದರೂ ಪರವಾಗಿಲ, ಭಾವನೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸು ಎಂಬ ಶಾಸನ ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡ ಹೇರುತ್ತವೆ. ಮೂಲವನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ರೈತರು ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಬರುವುದನ್ನೂ ಎಚ್ಚರಿಸುವ ಭಾಗ್ಯ ಪಡೆಯುವರೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸವಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಕನಿಷ್ಠ ಆ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನಾದರೂ ದುಡ್ಡು-ಧರ್ಮಗಳ ಅಮಲು ಉಳಿಸಬೇಕಲ್ಲವೇ?
ತಾಯ್ತನದ ಅನುಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹಾಲು ಸೂಸುವ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದವನಿದ್ದೆ. ಹುಟ್ಟಿದಾರಭ್ಯದಿಂದ ತೊಡಗಿ ಆಕ್ಷರಿಕವಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರ ಜಗತ್ತಿನ ಪಠ್ಯಗಳೆರಡರ ಮೂಲಕವೂ ನಾನು ಕೇಳಿದ ಬಹುಪಾಲು ಕಥೆಗಳು ಕೈಲೂತಿಯಂತಹ ವರ್ಣ ಶ್ರೇಷ್ಠವೋ, ಗಂಗೆ ಗೌರಿಯರಂತಹ ನಾಮ ಶ್ರೇಷ್ಠವೋ ಆಗಿದ್ದ ಹಸುಗಳಿದ್ದು, ಅಂತಹ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮುದ್ದಿನ ಎಮ್ಮೆಗಳಾಗಲೀ, ಕೋಣಗಳಾಗಲೀ, ಎತ್ತುಗಳಾಗಲೀ, ಕರುಹಡೆಯದ ಒಂದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ “ಗೊಡ್ಡು”ಗಳೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಬಂಜೆಹಸುಗಳಾಗಲೀ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ! ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಿದ್ದ ಬಹುಪಾಲು ಹಸುಗಳು ತುಂಬಿದ ಕೆಚ್ಚಲನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹಾಲು ಸುರಿಯಲು ತಯಾರಾಗಿಯೇ ನಿಂತವುಗಳು! ಯಾರೂ ಕಾಣದಂತೆಯೇ ಹುತ್ತದ ಮೇಲೆ ಹಾಲು ಸುರಿಯುವ, ಕಾಳಿಂಗನಂತಹ ಗೊಲ್ಲ ಕರೆದ ತಕ್ಷಣ ಬಂದು ಅವನ ತಂಬಿಗೆಯನ್ನು ತುಂಬುವಂತೆ ಚಲ್ಲಿ ಸೂಸಿ ಹಾಲು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಸುಗಳೇ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಈ ಹಸುಗಳಿಗಿಂತ, ತಂಬಿಗೆ ತುಂಬುವ ಹಾಲೇ ಅತಿಮುಖ್ಯ ವಸ್ತುವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ತುಂಬಿದ ಕೆಚ್ಚಲು, ಕರೆದಾಕ್ಷಣ ಬರುವ ಸಿಪಾಯಿ ಶಿಸ್ತು, ತಪ್ಪೇ ಮಾಡಲಾರದ ಸಾತ್ವಿಕ ಮುಖಗಳು, ಜತೆಗೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಲ್ಲವೂ ತಾಯಂದಿರುಗಳು. ತಮ್ಮ ಹೆಸರು (ಗಂಗೆ, ಗೌರಿ, ತುಂಗಭದ್ರೆ, ಪುಣ್ಯಕೋಟಿ), ಬಗೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಜತೆಗೆ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಲ್ಲೂ ಕನಿಷ್ಠತೆಯ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದಂತೆಯೇ ಇರುವ ಈ ಕೊಟ್ಟಿಗೆಯ ಕಪಿಲೆಯರನ್ನು ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪಠ್ಯಗಳೆರಡೂ ಅಚ್ಚುಹಾಕಿ ಕೊಡುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತವೆ.
ತಿಂದು ಆಟವಾಡುವಾಗ ಒಂದು ತರದ ಫಜೀತಿಯಾದರೆ ಮಳೆಗಾಲದ ಕಥೆ ಬೇರೆಯದೇ. ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಮೇವಿಗಾಗಿ ಬಯಲಿಗೆ ಎಬ್ಬುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಗದ್ದೆಗಳು ನೇಜಿಗೊಂಡು ಸಾಗುವಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಹುಲ್ಲಿನೊಂದಿಗೆ ಹಸಿರೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಾಡಿ-ಗುಡ್ಡೆಗಳೆ ಅವಗಳ ಆಡುಂಬೊಲವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಡಿ-ಗುಡ್ಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಯಿಸುವಾಗ ನಮಗೆ ಆಟದ ಬಯಲು ಸಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಟ ನಿಲ್ಲಬೇಕಲ್ಲ. ಚಿಕ್ಕಚಿಕ್ಕ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಹೆಮ್ಮಕ್ಕಳ ಜೊತೆಗೆ ಗುಡ್ನಾಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನೆಲದ ಕಿರುಜಾಗಗಳನ್ನೇ ಬಳಸಿ ಜುಬಲಿ(ಬೆಟ್ಟಾ) ಆಡುತ್ತಿದ್ದೆವು.ನೆಲದಲ್ಲಿಯೇ ಚನ್ನೆಮನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಚನ್ನೆಯಾಟಗಳನ್ನಾಡುತಿದ್ದೆವು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಬಹುವಿಧದ ಕಾಡುಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಹಾಕಿಕೊಂಡು ತಿನ್ನುತಿದ್ದುದು ಮಾಮೂಲಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ಈ ಸುಖಕ್ಕಾಗಿ ಆಟ ಮತ್ತು ಹಣ್ಣು ಹುಡುಕಾಟದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿಯೇ ನಮ್ಮ ಕಣ್‌ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವುಗಳ ಮರಾಣಿ೧ ಸದ್ದೂ ಕೇಳಿಸದಂತಾದಾಗ ನಾವು ಗಾಬರಿ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಮನೆಗೆ ಹೋಗುವ ಮುನ್ನವಾದರೂ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ಹೊಳೆಕಡು, ಯಾರ್‍ಯಾರದೋ ಗದ್ದೆಕಡುವುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣದಂತಾದಾಗ ಹರಕೆಯ ಮೊರೆಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಮಗೆ ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದುದು ಮತ್ತು ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಮನೆಯವರ ನೆರವಿಲ್ಲದೆ ಗೇರುಬೀಜ ಮಾರಿದ ದುಡ್ಡಿನಲ್ಲಿಯೇ ಒಂದೆರಡು ಲಾಡು,ಜಿಲೇಬಿಗಳ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವಷ್ಟಕ್ಕೇ ಪೂರೈಸಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಹರಕೆಯೆಂದರೆ ಸ್ವಾಮಿಮನೆಯ ನಿಂಗಮ್ಮನಿಗೆ ಕಪ್ಪುಬಳೆ ಹಾಕುವುದು. ಇಲ್ಲಾ ಗಣಪತಿ ದೇವರ ಡಬ್ಬಿಗೆ ೨-೩ಪೈಸೆ ಕಾಣಿಕೆ ಹಾಕುವುದು. ಇನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಜಾಸ್ತಿ ಗಾಬರಿಯಾದರೆ ದುಬಾರಿ ಹರಕೆಯಾಗಿ ಗಣಪತಿಗೆ ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ಪಂಜಕಜ್ಜಾಯ ಮಾಡಿಸುವುದು. ಈ ಹರಕೆಗಳಿಗೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ದನಗಳು ದಕ್ಕದೇ ಇದ್ದಾಗ ಇದ್ದೇ ಇದೆ ದೇವರಿಗೆ ಹಿಡಿಶಾಪಹಾಕುವುದು ಮತ್ತು ಕೊನೆಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬೆನ್ನಿಗೆ ಎಣ್ಣೆ ಉಜ್ಜಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಂದಿನ ಹಸಿರಾದ ನೆನಪುಗಳು. ಈ ಗಂಟಿಕರುಗಳನ್ನು ಮೇಯಿಸುತ್ತಾ, ಮಳೆ ಬಂದಾಗ ಕಂಬ್ಳಿಕುಪ್ಪೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಓಡಾಡುವ ಸಂಕಟ ಪರಿಹಾರವಾಗಲಿ ಎಂಬ ಆಶಯದಿಂದ,-“ಹಾರ್‍ಮಳೆ ಬೋರ್‍ಮಳೆ ಬೋಳ್‌ಗುಡ್ಡೆಗ್ ನಾ ಕೂತಿದಿ ಹಾರಿಯೇ……..ಹೋಗ್, ಕೂರಿಯೇ……….ಬಾ” ಎಂಬಂತೆ ಮಳೆದೂರಾಗಬಯಸಿ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಹವಾಲಿನ ಸೊಲ್ಲಾಗಲೀ; ತನ್ನ ಬಾಯಿಪತ್ತಿ(ಆಹಾರ)ಯನ್ನು ಬಯಸಿ
(ಆದರೆ ಜೀವಂತವಾದ) ಬೂಸಾ ತಿಂದು ಹಾಲು ಕರೆಯುವ ಯಂತ್ರ! ಬೆದೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಪಶುವೈದ್ಯನ ಸೂಜಿಯ ಮೂಲಕ ಗರ್ಭಕಟ್ಟುವ, ಗಂಡುಕರುಗಳಾದರೆ ಹಾಲು ಕೊಡದೇ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುವ, ಏನೇನೊ ರೋಗದ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ವ್ಯಾಕ್ಷಿನ್ ಪಡೆಯುವ ಈ ಪರದೇಶಿ ಹಸುವಿನೆದುರು ದೀಪಾವಳಿಯ ರಾತ್ರಿ ಗದ್ದೆಗೆ ಹಿಟ್ಟು ಬಡಿಸಿ ಬಂದ ಮೇಲೆ “ಆಸಾಡಿ ಹಬ್ಬದ ಆಸಿ ಕಂಡೆ, ದೀಪೋಳಿ ಹಬ್ಬದ ದೀಪ ಕಂಡೆ, ಮುಂದ್ ಬತ್ತ್ ಕೊಡಿ ಕಾಣ್” ಎಂದು ಹಾಡು ಹಾಡುತ್ತಾ ಹಿಟ್ಟು ನೀಡುವ ಅಮ್ಮ ಬದಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಮ್ಮನ ಸಿಕ್ಕ (ಮಜ್ಜಿಗೆ ತೂಗಿಡುವ ಸಾಧನ), ಕಿರ್‍ಗಾಲು, ಕಡಾಲು (ಕಡೆಗೋಲು)ಗಳು ಅಟ್ಟ ಹತ್ತಿವೆ/ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಅಮ್ಮನ ಹಾಗೆಯೇ ಅಚ್ಚೊತ್ತಿ ನಿಂತ ನನ್ನ ಒಟ್ಟು ಹಸು ಕರುಗಳೆಂಬ ಸಂಗತಿಗಳ ಜತೆಗಿನ ಬಾಲ್ಯ ನನ್ನವರ ಹಸುವಿನ ಲೋಕದ ಪರಿಚಿತ ಮುಖವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಇವತ್ತು ನಮ್ಮ ಹಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿರುವ ದೇವಲೋಕದ ನಂದಿನಿಯೆಂಬ ಹಾಲುಯಂತ್ರಗಳು ಅವುಗಳ ಗಂಡುಕರುಗಳ ಉದ್ದೇಶಿತ ಕೊಲೆಗಳು ನಮ್ಮ ಹಸಿಯಾದ ಹಸಿವೆಯ ಭಾಗವೇ ಆಗಿವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಹಸುವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್‌ಗಳಲ್ಲಿಯೋ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೋ ಮಮತೆಯ ಪೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಂಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಾಲ್ಕು ಕಾಲಿನ ಹುಲ್ಲು ತಿನ್ನುವ ದೇವರಲ್ಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಹಸುಸಾಕದೇ ಪ್ಯಾಕೇಟ್ ಹಾಲು ಕುಡಿಯುವವರು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕಾಮಧೇನುವೊ, ಪುಣ್ಯಕೋಟಿಯೊ ಅಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ಆಪ್ತವಾದ ಜೀವ. ಪ್ರೀತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಾ ಬದುಕಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಬೇಕೆಂದು ಸಹಜ ಮನುಷ್ಯರಾದ ರೈತರು, ದನಗಾಹಿಗಳು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಮುಂದು ಕೂಡ ಮುನ್ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಲೋಕ. ಆ ಲೋಕದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಕಾಣದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶ ಬಯಸದ ಶುಭ್ರವಸನ ದಾರಿಗಳು ಭಾವಿಸುವಂತೆ ಒಂದೇ ಏಟಿಗೆ ಆರಾಧನೆ ಮಾಡಿಯೋ, ಪೂಜ್ಯತೆಯ ಸರಕಾಗಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿಟ್ಟೋ ಕೂರುವ ಜಗತ್ತಲ್ಲ ಅದು. ಹೊಟ್ಟೆಗೆ ತಣ್ಣೀರು ಬಟ್ಟೆ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲಾರದೆ ಬಾಳಿನ ಬವಣೆಯಿಂದ ಬೇಯುವ ನೈಜ ಅನುಭವದ ಆ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಭಾವನೆಯಿದೆ, ಬದುಕಿದೆ, ವ್ಯವಹಾರವಿದೆ, ಬಳಕೆಯಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂಕೀರ್ಣ ಆಯಾಮದಲ್ಲಿ ನಿಜಗೊಳ್ಳುವ ಹಸುವಿನ ಲೋಕವನ್ನು ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಚಿತ್ರಕ್ಕ್ಕೆ/ಪ್ರತಿಮೆಗೆ ಜೋತುಹಾಕಲಾಗದು. ಕಾಳಿಂಗನೆಂಬ ಗೊಲ್ಲನ ಲೋಕದಲ್ಲಿಯ ಗಂಗೆ, ಗೌರಿ, ತುಂಗೆಯರೂ ಅಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ (ಗೊಡ್ಡು) ಅಹಲ್ಯಾನಂತವರೂ ಅಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ದನ ಕಟ್ಟುವ ಹಟ್ಟಿಗಳು ದೇವಾಲಯವೂ ಆಗುತ್ತವೆ.(ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ) ಕೆಲಹೊತ್ತಿನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳೂ ಆಗುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಜೀತದ ಮನೆಯೂ ಆಗುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿರುವುದು “ಕೊರಳಿಗೆ ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗಗಳೇ ವಿನಃ ಮಲ್ಲಿಗೆಯ ದಂಡೆಯಲ್ಲ.”