Follow– ಪ್ರಸಾದ್ ರಕ್ಷಿದಿ
35 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಾತು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ರೈತಸಂಘ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದ್ದ ಕಾಲ. ಆಗ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೂ ರೈತರಿಗೂ ನಿತ್ಯ ಜಟಾಪಟಿ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಮಲೆನಾಡಿನಲ್ಲಂತೂ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯೇ ರೈತನ ಪ್ರಥಮ ಶತ್ರುವೆಂದು ಜನ ಭಾವಿಸತೊಡಗಿದ್ದರು. ಅಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಕಲೇಶಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಸಿ ಮತ್ತುಡಿ ವರ್ಗದ ಜಮೀನು ಇದೆಯೋ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಣ್ಯ ಅಂದರೆ ನೆಡುತೋಪುಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಆದರೆ ಆ ಮೊದಲೇ ಕಂದಾಯ ಇಲಾಖೆ ನೌಕರ- ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಅಲಕ್ಷ್ಯ ಮತ್ತು ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿ ವರ್ತನೆಯಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಎಕರೆ ಗೋಮಾಳ, ಮತ್ತು ಕೃಷಿಯೋಗ್ಯ ಜಮೀನನ್ನು ಕೂಡಾ ಸಿ ಮತ್ತು ಡಿ (ಅಂದರೆ ಬಂಜರು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲು ಭೂಮಿ, ಏನೂ ಬೆಳೆಯಲಾಗದ್ದು) ಎಂದು ಗುರ್ತಿಸಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿಸ್ಥಳ ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸದೆ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ಸರ್ಕಾರಿಯೆಂದು ಕಂಡ ಸರ್ವೆ ನಂಬರುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬಂಜರೆಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಣ್ಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆಂದು ಇಲಾಖೆ ಗಿಡ ನೆಡಲು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತವಾಯ್ತು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ರೈತ ಸಂಘ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೋ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗೆ ಗಿಡ ನೆಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಇವರು ಗಿಡ ನೆಡಬೇಕೆಂದುಕೊಂಡ ಜಮೀನು ಕೃಷಿಯೋಗ್ಯ ಜಮೀನಾಗಿದ್ದು ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬಂಜರಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸಿ ಮತ್ತು ಡಿ ವರ್ಗದ ಎಷ್ಟೋ ಜಮೀನು ಆಗಲೇ ಭೂಮಾಲಿಕರಿಂದ ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಭೂರಹಿತರಿಂದಲೂ ಒತ್ತುವರಿಯಾಗಿದ್ದವು. ಅಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ರೈತ ಸಂಘದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಗಿಡ ನೆಡಲು ಬಿಡಲೇ ಇಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಕಡೆ ನೆಟ್ಟ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತೆಸೆಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೂ ನಡೆಯಿತು.
ನೆಲ 35 ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಹೀಗೆ ಬೋಳಾಗಿತ್ತು
ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಬಂಜರು ಭೂಮಿ ಇತ್ತು ಇಂತಹ ನಮ್ಮ ಪಂಚಾಯತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 700 ಎಕರೆಗಳಷ್ಟು ಬೋಳುಗುಡ್ಡವಿತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ದಶಕಗಳಿಂದ ದನ ಮೇಯ್ದು ಬೋಳಾಗಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಹುಲ್ಲು ಕೂಡಾ ಹುಟ್ಟುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾವೊಂದಷ್ಟು ಜನ ಗೆಳೆಯರು ಇಂತಹ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಗಿಡ ಬೆಳೆಯಲಿ ಮುಂದೆ ಇದು ನಮ್ಮದೇ ಊರಿನ ಆಸ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದುಕೊಂಡು. ಅಲ್ಲಿ ಗಿಡನೆಡುವಂತೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಂತೆವು. ಅದಕ್ಕೆ ಎರಡು ಕಾರಣಗಳಿದ್ದವು.
ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಆ ಬೋಳುಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲಿ ಹಸಿರೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಬೇಸಗೆಯಲ್ಲಂತೂ ಪೂರ್ತಿ ನೆಲ ಕಾದು ಬಿಸಿಯಾಗಿ ಒಣಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಮಳೆನೀರೂ ಇಂಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ನಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಪಕ್ಕದ ಪಂಚಾಯತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಜಮೀನಿಲ್ಲದ ಕೂಲಿಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಜನತಾ ಮನೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದು ಚಳುವಳಿಯಂತೆ ನಡೆದು ನೂರಾರು ಮನೆಗಳಾಗಿ ಅವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಸೌದೆ ದೊರೆಯುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೇ ಹೋಗುವವರು, ಅವರು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಿಂದ (ಕಾಫೀ ತೋಟಗಳು) ಸೌದೆಯನ್ನು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ದೂರ ದೂರ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವವರು ಅಥವಾ ಬೇರೇನಾದರೂ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಇತರರಿಗೆ ಸೌದೆಯಿಲ್ಲದೆ ಹತ್ತಿರ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಸೌದೆ ಕದಿಯುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಊರಿನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಣ್ಯವಾದರೆ ಸೌದೆ
ನೆಡುತೋಪು ಇಂದು
ಮತ್ತಿತರ ಅಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳಾದ ಸೊಪ್ಪು, ಗಳ, ಕಂಬ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಪೂರೈಕೆಗೂ ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ನಾವು ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ನಮ್ಮೂರಿನ ಬೋಳುಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲಿ ಗಿಡನೆಡುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡೆವು. ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕೂಡಲೇ ಕೆಲಸ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಾವು ರೈತ ಸಂಘದ ಸದಸ್ಯರೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಈ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯದಿಂದ ರೈತಸಂಘದೊಳಗೇ ಜಗಳ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ನಾವು ಬೋಳುಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲಿ ಗಿಡನೆಡುವುದೇ ಸೂಕ್ತ ಎಂಬ ನಮ್ಮ ನಿಲುವಿನಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯದೆ ಬಲವಾಗಿ ನಿಂತೆವು.
ಆದರೆ ಆಗಲೂ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ನೆಟ್ಟದ್ದು ಅಕೇಷಿಯಾವನ್ನೇ. ಅದರೊಂದಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಗಿಡನೆಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ತೆಗೆಯುವ ಅಡ್ಡ ಚರಂಡಿಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲಸಗಳ ಕೂಲಿ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳು ಲೆಕ್ಕ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆದು ತಕರಾರಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದು ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ನಾವು ತಯಾರಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಅಂತೂ ಹೇಗೋ ನಮ್ಮ ಪಂಚಾಯತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 400 ಎಕರೆಗಳಷ್ಟು ಅಕೇಷಿಯಾ ನೆಡುತೋಪು ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಆವೇಳೆಗಾಗಲೇ ರೈತ ಸಂಘವೂ ದುರ್ಬಲವಾಗುತ್ತ ಬಂದಿತ್ತು.
ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗೆ, ನಿಜವಾದ ಪರಿಸರ ಕಾಳಜಿಯುಳ್ಳವರೊಬ್ಬರು ವಲಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಂದರು. ಆನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಕೇಷಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಡು ಜಾತಿಯ ಗಿಡಗಳನ್ನೂ ನೆಡಿಸಿದರು. ಅವರಿದ್ದಾಗ ಕಳ್ಳನಾಟಾ ದಂದೆ ಮಾಡಿದವರನ್ನು ಎಳೆದು ತಂದು ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲೇ “ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಿ” ಎಂದು ನೂರಾರು ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು!.
ಆ ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗವಾದ ನಂತರ ಇಲಾಖೆ ಹಳೇ ಚಾಳಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ಈಗ ಯಾರ ವಿರೋಧವೂ ಇಲ್ಲದ್ದರಿಂದ, ಖಾಲಿಯೆಂದು ಕಂಡ ಈಚಲು ದೀಣೆಗಳಲ್ಲೂ ಗಿಡನೆಟ್ಟು, ಈಚಲು ದೀಣೆಗಳು ನಾಶವಾಗಿ ಅದರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಜಾತಿಯ ಕಾಡು ಹಣ್ಣುಗಳು, ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾದವು, ಎಷ್ಟೋ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಹಿಡುವಳಿ ಜಾಗಗಳಲ್ಲೂ ಅಕೇಷಿಯಾ ನೆಟ್ಟರು. (ಈಗ ಅವೆಲ್ಲ ತಕರಾರಿನಲ್ಲಿದೆ) ಯಾಕೆಂದರೆ ಅಕೇಷಿಯಾ ಬೆಳೆದು ಖರ್ಚು ತೋರಿಸುವುದು ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು.
ನಮ್ಮೂರ ಪಂಚಾಯತಿ ಕೇಂದ್ರದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಅಗಲಟ್ಟಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ 250 ಎಕರೆಗಳಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಅಕೇಷಿಯಾ ನೆಡುತೋಪು ಇದೆ. ಇದಕ್ಕೊಂದು ಗ್ರಾಮಾರಣ್ಯ ಸಮಿತಿಯೂ ಇದೆ. ಈ ನೆಲ 35 ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಮರವೂ ಇಲ್ಲದ ಬೋಳುಗುಡ್ಡ ವಾಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಂತೆ ಬೆಳೆಯುವ ಲಂಟಾನ ಕೂಡಾ ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
ಲಂಟಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶದ ರೈತರಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಯಾಲಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಕಾಫಿ ಬೆಳೆಯುವ ನಮ್ಮ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ತುಂಬಾ ಉಪಕಾರಿ ಸಸ್ಯ. ಇದು ಬೆಳೆದಲ್ಲಿ ನೆಲ ಮೃದುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಸಿ ಮಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಕುಕ್ಕೆ ತುಂಬಲು ಲಂಟಾನ ಪೊದೆಗಳಿರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಾ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಯಾಲಕ್ಕಿ-ಕಾಫೀ ಬೀಜ ಒಗ್ಗು ಹಾಕಿದಾಗ ಮಡಿಗಳಿಗೆ ಮುಚ್ಚಲು ಲಂಟಾನ ಕಡ್ಡಿಗಳನ್ನೇ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಪೊದೆಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಂದ ಬೀಜ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಇತರ ಗಿಡಗಳು ಹುಟ್ಟಿಬೆಳೆದು ಆ ನೆಲ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕಾಡಾಗುತ್ತದೆ. ಲಂಟಾನ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಪಕಾರಿಯಾಗಿರಲು ಇಲ್ಲಿ ಬೀಳುವ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆಯೂ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು. ಕಡಿಮೆ ಮಳೆಬೀಳುವ ಮತ್ತು ಒಣ ನೆಲದ ರೈತರು ಲಂಟಾನವನ್ನು ದೂರುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ನಮ್ಮ ಅಗಲಟ್ಟಿ ಗ್ರಾಮದ ನೆಡುತೋಪಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನಂಶ ಅಕೇಷಿಯಾ ಮಾತ್ರವೇ ಇದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಿ ಲಂಟಾನವೂ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು. ಅದರೊಂದಿಗೆ ಇತರ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಗಿಡಗಳೂ ಮೊಳೆತವು. ಅಕೇಷಿಯಾ ಮೊದಲನೆಯ ಖಟಾವಿಗೆ ಬರುವ ವೇಳೆಗೆ ಅದರಡಿಯಲ್ಲಿ ಲಂಟಾನವೂ ಇತರ ಗಿಡಗಳೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದವು.
ಅಕೇಷಿಯಾ ಮೊದಲ ಖಟಾವಿನ ನಂತರ. ಈಗ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇತರ ನೂರಾರು ಕಾಡು ಜಾತಿಯ ಗಿಡಮರಗಳು ಬೆಳೆದು ನಿಜವಾದ ಕಾಡಿನಂತೆ ಕಾಣತೊಡಗಿದೆ.
ಖ್ಯಾತ ಪರಿಸರವಾದಿ ಸುಂದರಲಾಲ ಬಹುಗುಣ ಅವರು ಗುಂಡ್ಯ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆ ವಿರೋಧದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲೂ ಉಳಿದಿದ್ದರು. ಈ ನೆಡುತೋಪಿನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ನಮ್ಮ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಗ್ರಾಮಸ್ಥರೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದರು. ಗ್ರಾಮಸ್ಥರೊಬ್ಬರು, ಸುಂದರಲಾಲ ಬಹುಗುಣ ಬಂದದ್ದರಿಂದ ನೆಡುತೋಪಿಗೆ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನಿಡಲು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಬಹುಗುಣ ಅವರು, ‘ನನ್ನ ಹೆಸರಿಡಬೇಡಿ ಇದು ನೆಡುತೋಪು, ಅಂದರೆ “ಟಿಂಬರ್ ಮೈನ್” ಇದನ್ನು ನಿಜವಾದ ಕಾಡಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ.’ ಎಂದರು.
ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲಿ ಸುಂದರಲಾಲ ಬಹುಗುಣ
ನಮ್ಮೂರ ನೆಡುತೋಪು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕಾಡಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈಗ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಸವಾಲೆಂದರೆ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಲಾಖೆ ನೆಡುತೋಪುಗಳು ಇವೆಯೋ ಅಲ್ಲಿ ಅಕೇಷಿಯಾವನ್ನು ಖಟಾವು ಮಾಡಿ ಬೇರೆ ಜಾತಿ, ಅಂದರೆ ಆಯಾಪ್ರದೇಶದ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನೇ ನೆಡಬೇಕು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸುವುದು. ನಡು ನಡುವೆ ಒಂದೊಂದು ಅಕೇಷಿಯಾವೂ ಇದ್ದರೆ ತೊಂದರೆ ಏನಿಲ್ಲ. ಒಂದೇ ರೀತಿಯ (ಮೋನೋಕಲ್ಚರ್)ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಕೊಡಬಾರದು.
ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹೋರಾಡಿ ಒತ್ತಾಯ ತಂದರೆ ಯಾವುದೂ ಅಸಾಧ್ಯವಲ್ಲ.
ಅದರ ಮೂಲ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದರೆ ಅಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕತ್ತಲಲ್ಲಿ ಕೂಡಿ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ ಅಷ್ಟೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮನಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪರಸ್ಪರ ತಾಳೆಯಾಗುವ ರೀತಿಯೇ ಬೇರೆ ಅಥವಾ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅದರಲ್ಲೂ ಭಾರತದಂತಹ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕಣ್ಸನ್ನೆಯನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಪಾಲಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಬಹುಪಾಲು ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ತಾನೇ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾವು ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಾ ಕೇವಲ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಮಾಡುವುದು ಬೇಜವಬ್ದಾರಿತನವಷ್ಟೆ.
ಇಂತಹ ನೂರಾರು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಅಷ್ಟೇಕೆ ಸ್ವತಃ ನವೀನ್ ಸೂರಿಂಜೆಯವರನ್ನು ಹೋಮ್ ಸ್ಟೇ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬಂದಿಸಿದ್ದು ಪ್ರಭುತ್ವವಾದರೂ ಅವರನ್ನು ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರೆಂದು ಅಪಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿನ ಮತೀಯವಾದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ನಾವು ಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಡುವಿನ ಈ ಸಂಕೀರ್ಣ ಆದರೆ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ, ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಮಾತನಾಡಿದರೆ ಹಾದಿ ತಪ್ಪಿದಂತೆಯೇ.
ನನಗೆ ಅಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರೊಲಿಟರೇಯನ್ ಬದುಕು ಹೇಗೆ ಮತ್ತು ಯಾವ ರೀತಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಿದ್ದೂ ನವೀನ್ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಎತ್ತಿದ್ದು ದರ್ಪದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಗೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೂ ಅಲ್ಲಿನ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮಾಲೀಕನ ಎಲ್ಲಾ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳ, ಕ್ರೌರ್ಯದ ಪರಿಚಯವಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನಿನಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದೂ ಹೇಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡೆ, ಅಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮಾಲೀಕನ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟಿಸುವುದೂ ಅನ್ಯಾಯ ಎನ್ನುವುದೇ ಅಮಾನವೀಯ. ಪ್ರೊಲಿಟೇರಿಯನ್‌ನ ಬದುಕು ಅವದಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅವನ ಆಯ್ಕೆ ಅವನದಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆವನ ನಡತೆ ಅವನದಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅವನಿಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಮಾನವಂತನಾಗಿ ಬದುಕಲು ಬಿಡಲಾರದಷ್ಟು ಕಟುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನವೀನ್ ಹೇಳುವ ಹತ್ತನೇ ತರಗತಿ ಓದಿನ ಕಾನ್ಸಟೇಬಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಆರ್ಡಲೀಗಳನ್ನು ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಬೇಕು. ಅನಿವಾರ್ಯ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಪೋಲೀಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಅದರ ಭಾಗವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕ್ರೌರ್ಯಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕ್ರೌರ್ಯದ ಮುಖವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಗೋವಿಂದ ನಿಹಾಲನಿಯವರ “ಅರ್ಧಸತ್ಯ” ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ನೋಡಲೇಬೇಕು. ಆ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡ ಖ್ಯಾತ ಮರಾಠಿ ಕವಿ ದಿಪೀಪ್ ಚಿತ್ರೆ ಬರೆದ ಕೆಲ ಸಾಲುಗಳು ಹೀಗಿವೆ:
ಎಲ್ಲವೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ ಹೊರತಾಗಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲವೇ ಅಲ್ಲ. ನಂತರ ತಮ್ಮ ಕೃತ್ಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರಭುತ್ವನ್ನು ಗುರಾಣಿಯಂತೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ನಿಹಾಲನಿ ಅರ್ಧಸತ್ಯ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಪತ್ರಕರ್ತೆ ರಾಣಾ ಅಯೂಬ್ ಅವರ “ಗುಜರಾತ್ ಫೈಲ್ಸ್” ಎನ್ನುವ ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು 2002 ರ ಮುಸ್ಲಿಂ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ, ಇಶ್ರಾನ್ ಎನ್‌ಕೌಂಟರ್, ಸೊಹ್ರಾಬುದ್ದೀನ್ ಎನ್‌ಕೌಂಟರ್‌ನ ಸಂದರ್ಭಗಳ ಮತ್ತು ಆ ನಂತರದ ದಿನಗಳ ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಮೈ ನಡುಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಪೋಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಗಳು ತಳ ಸಮುದಾಯದಿಂದ ಬಂದವರು. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿಯೇ ಗುಜರಾತ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಕೌಂಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವದ ದಾಳವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಡುವಿನ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ರಕರ್ತರ ಅನುಭವದ ಮೂಲಕ ರಾಣಾ ಅಯೂಬ್ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಕಾರ ಪೊಲೀಸರು ಯಾವುದೇ ರಾಜಕೀಯ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರದ ಅನುಮತಿ ಅವಶ್ಯಕ. ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಇವರು ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಇಲಾಖೆ ಮಾನ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟಿರಬೇಕು. ಇಷ್ಟು ಬಿಟ್ಟರೆ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಮುಷ್ಕರ, ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಇತ್ಯಾದಿ ನಡೆಸುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾಯಿದೆ ಇಂದು ಎಡಪಂಥೀಯ ಆಡಳಿತವಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಯಾವ ಸರಕಾರಗಳೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿಲ್ಲ. ಎಡ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪೋಲಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾನವೀಯವಾಗಿಸಲು ತಮ್ಮ ಸರಕಾರದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಏನೇನು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮೊದಲು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಬೇಕು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಈ ರೀತಿ ಪೋಲಿಸರ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಎಡ ಪಕ್ಷಗಳು ಆಡಳಿತವಿರುವ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ನಡೆದರೆ ಇವರ ನಿಲುವೇನು ಎನ್ನುವುದನ್ನೂ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಬೇಕು.
ಇವರೊಂದಿಗೆ ಎಡ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವ ಔಚಿತ್ಯವನ್ನು ಅನೇಕರು ಪ್ರಶ್ನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇಂದು ಈ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಶಕ್ತಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಎಡ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾಮೂಹಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಅಥವಾ ತಾತ್ವಿಕ ಸಹಮತಿಯಿದೆಯೇ? ಇದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೆ.
ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಯಜಮಾನ ಸ್ವರೂಪಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೂರ್ತ ರೂಪವಾಗಿರುವ ಪೊಲೀಸರನ್ನೇ ಸಂತ್ರಸ್ತರನ್ನಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಎಡಪಂಥೀಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಯುವ ಸಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಇಂತಹ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನೇ ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸುವ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಯುವ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಔದಾರ್ಯದ ಫಲವಾಗಿ ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶೋಷಿತ-ಶೋಷಕ ಸಮೀಕರಣದ ಸ್ವರೂಪವೇ ಒಮ್ಮೆಗೆ ಮಾರ್ಪಾಡಾದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದೆ.
ಸೇರುವಾಗಲೇ ಅಲ್ಲಿನ ರಜಾ ಸೌಲಭ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಇರುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಂದು ಸೈನಿಕರ ರೀತಿ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ರಜೆ ನೀಡುವುದೇ ಇಲ್ಲವೆಂದಲ್ಲ. ಕೆಲವೊಂದು ಕಠಿಣ ಮತ್ತು ಸಹಜ ನಿಯಮಗಳು ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತವೆ. ರಜೆಯಲ್ಲಿ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೋಲಿಸ್ ಮೊದಲಾದ ರಕ್ಷಣಾ ಪಡೆಗಳ, ಸುರಕ್ಷಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸೇವಾವೃತ್ತಿಯ ಅನಿವಾರ್ಯ ಲಕ್ಷಣ. ಅಷ್ಟಕ್ಕೂ ಪೋಲಿಸರಿಗೆ ರಜೆ ಇರಲೇಬೇಕು ಅನ್ನುವ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಈಗ ಅವರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೊಡುವ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ವಾರದ ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ, ಆಂದೋಲನಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ. ಹಾಗೆಂದುಕೊಂಡು ಪೊಲೀಸರು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲೇ ಬಾರದೆಂದಲ್ಲ. ವೇತನ ತಾರತಮ್ಯ ಮತ್ತು ರಜೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಈವೆರೆಗೂ ಒಂದೇ ಒಂದು ಮನವಿ ಪೊಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆಗೆ ತಲುಪಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗೃಹ ಸಚಿವ ಡಾ ಜಿ ಪರಮೇಶ್ವರ್ ಇತ್ತಿಚೆಗೆ ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕನಿಷ್ಠ ಮನವಿಯನ್ನೂ ಮಾಡದೇ, ಇಲಾಖಾ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೇ ಇರತಕ್ಕಂತಹ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ಬಳಸದೇ ಪೊಲೀಸ್ ಮ್ಯಾನುವಲ್ ನಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ಇಲ್ಲದ, ಸಂವಿಧಾನ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿ ಪೊಲೀಸರು ದಿಡೀರನೆ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರೋದ್ಯಾಕೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶಯಗಳು ಮೂಡಲಾರಂಭಿಸಿದೆ.
ಬರಿಮೈಯ್ಯಲ್ಲಿ, ಕೇವಲ ಚೆಡ್ಡಿ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತಿರುವ ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಮುಂದೆ ಹಾಜರುಪಡಿಸದ ಆರೋಪಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ. ಮಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಿವಿಲ್ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮೀರಿ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಆತನ ಮಗನ ಎದುರೇ ವಿವಸ್ತ್ರಗೊಳಿಸಿ, ಮರ್ಮಾಂಗಕ್ಕೆ ಸೂಜಿ ಹಾಕಿಸಿದ್ದು ಯಾವ ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಲೀ, ಐಪಿಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಲೀ ಅಲ್ಲ. ದನದ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರ ಜೊತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಬೀರ್ ನನ್ನು ಗುಂಡು ಹಾಕಿ ಸಾಯಿಸಿದ್ದು ಇದೇ ತಳ ಹಂತದ ಪೊಲೀಸ್ ಸಿಬಂದಿಗಳು. ಮೊನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ಸಿಎಂ ಮನೆಗೆ ದೂರು ಕೊಡಲು ಬಂದ ದಲಿತ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ವಿವಸ್ತ್ರಗೊಳಿಸಿ ಠಾಣೆಯಲ್ಲಿ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಎಸಗಿದ್ದು ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಹೇಳುವಂತೆ ಸಿಎಂ ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ ಅಲ್ಲ; ಯಾವ ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಯ ಅಥವಾ ರಾಜಕಾರಣಿಯ ಕುಮ್ಮಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲದ ಪೊಲೀಸ್ ಸಿಬಂದಿಗಳು! ಇಂತಹ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ನಮ್ಮ ಮನೆಯ, ನೆರೆ ಮನೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗಾದ ಅನ್ಯಾಯಗಳು ಕೇವಲ ಪೊಲೀಸ್ ಸಿಬಂದಿಗಳ ಅಮಾನವೀಯತೆಯಿಂದ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ವರ್ತನೆಯಿಂದ ಆಗಿವೆಯೇ ಹೊರತು ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕರಣಿಗಳ ಕುಮ್ಮಕ್ಕಿನಿಂದಲೋ ಅಥವಾ ವೇತನ ತಾರತಮ್ಯ, ರಜಾ ನಿರಾಕರಣೆಯಿಂದ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದಂತೂ ಸತ್ಯ.
ಆಕ್ಷೇಪವೂ ಇಲ್ಲ. ಪೋಲಿಸರೇ ಖುದ್ದು ತಮಗೆ ಅದು ಬೇಕು ಇದು ಬೇಕು, ನಮ್ಮ ಸೇವಾಸ್ಥಿತಿ ಹಾಗಿರಬೇಕು ಹೀಗಿರಬೇಕು ಅನ್ನಲಿ. ಹಾಗೆಂದು ಜವಾಬ್ಧಾರಿಯುತ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು “ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ದೌರ್ಜನ್ಯ ಎಸಗುತ್ತಾರೆ” ಎಂಬಂತಹ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುವುದು, “ಅವರೂ ಮನುಷ್ಯರೇ” ಎಂದು ಘೋಷಣೆ ಕೂಗುವುದು ಅನುಚಿತ. ಅವರ ಸದ್ಯದ ತುರ್ತು ಪೋಲಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನವೀಯಗೊಳಿಸುವುದು ಹಾಗು ಅದನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು ನೆಲದ ಕಾನೂನಿನ ಪರಿಧಿಗೆ ತರುವ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಪೋಲಿಸ್ ಇಲಾಖೆ ಹಾಗೂ ಸರಕಾರಗಳನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಾವು ಮೊದಲು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ಆಯೋಗಗಳು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಶಿಫಾರಸ್ಸುಗಳ ಜಾರಿಗೆ ಒತ್ತಡ ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಎಡಪಂಥೀಯ ಹೋರಾಟಗಾರರ ಮೊದಲ ಕಾರ್ಯವಾಗಬೇಕೇ ಹೊರತು ಪೋಲಿಸರ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುವುದಲ್ಲ.